Trong nhiều năm qua, lupus ban đỏ hệ thống hay lupus ban đỏ không còn xa lạ đối với nhiều người. Mặc dù vậy, rất ít người hiểu rõ những biến chứng tiềm ẩn mà họ sẽ phải đối mặt khi bệnh tiến vào giai đoạn cuối. Vậy, bệnh lupus ban đỏ giai đoạn cuối có chữa được không? Những biến chứng bệnh nhân có thể gặp phải là gì?
Lupus ban đỏ hệ thống (Systemic lupus erythematosus - SLE) được xếp vào nhóm bệnh lý mô liên kết, đặc trưng bởi sự hiện diện của kháng thể kháng nhân cùng nhiều tự kháng thể khác liên quan đến rối loạn miễn dịch. Bệnh thường ảnh hưởng đến hệ cơ xương khớp, đồng thời có thể gây tổn thương nhiều cơ quan và bộ phận khác khi bệnh tiến triển. Điều này không chỉ cản trở việc điều trị mà còn khiến người bệnh đối mặt với những rủi ro khôn lường. (1)
Những biến chứng nguy hiểm của bệnh lupus ban đỏ giai đoạn cuối
Có đến hơn 90% bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống có biểu hiện đau khớp và cơ giai đoạn tiến triển của bệnh. Trong đó, hơn một nửa trường hợp các triệu chứng xuất hiện từ rất sớm. Ngoài ra, bệnh còn góp phần phát triển một số vấn đề sức khỏe liên quan đến xương khớp gồm:
- Viêm gân
- Loãng xương
- Hoại tử xương
- Viêm bao hoạt dịch
- Hội chứng ống cổ tay
Theo thời gian, bệnh lupus ban đỏ có nguy cơ tiến triển đến giai đoạn cuối nếu không được điều trị, kiểm soát tốt ngay từ đầu. Lúc này, các bệnh lý cơ xương khớp không còn là những vấn đề duy nhất mà người bệnh phải đối mặt. Thay vào đó, họ sẽ gặp phải nhiều biến chứng phức tạp hơn, chẳng hạn như: (2)
1. Các vấn đề da liễu
Phát ban và lở loét là những vấn đề da liễu phổ biến ở người bị lupus ban đỏ, đặc biệt khi bệnh ở giai đoạn cuối. Ngoài ra:
- 40% bệnh nhân có triệu chứng phát ban hình cánh bướm ở má và mũi
- 70% người bệnh nhạy cảm với tia cực tím UV khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
- Phát ban dạng đĩa cũng có thể xảy ra nhưng thường ở thể mạn tính
2. Rối loạn về máu
Một vấn đề phổ biến khác ở những bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống giai đoạn cuối là những rối loạn về máu. Trong đó, phổ biến nhất là những tình trạng như:
- Thiếu máu (thiếu hồng cầu)
- Hình thành huyết khối (cục máu đông)
- Viêm mạch
- Giảm tiểu cầu hoặc bạch cầu
3. Bệnh về tim
Hơn 50% người bị lupus ban đỏ hệ thống phải đối mặt với biến chứng liên quan đến tim ở nhiều giai đoạn khác nhau của bệnh chứ không riêng giai đoạn cuối. Nguyên nhân là do bệnh có mối liên hệ với một số yếu tố nguy cơ gây ra các vấn đề tim mạch, chẳng hạn như:
- Tăng huyết áp
- Cholesterol cao
- Đái tháo đường tuýp 2
Ngoài ra, biến chứng tim mạch còn được đánh giá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở những người mắc bệnh lupus ban đỏ hệ thống.
4. Biến chứng ở phổi của bệnh lupus ban đỏ giai đoạn cuối
Khoảng 50% trường hợp bệnh nhân lupus ban đỏ có biểu hiện tổn thương phổi, từ đó dẫn đến các vấn đề sức khoẻ như: (3)
- Viêm phổi hoặc viêm màng phổi
- Bệnh phổi mô kẽ mạn tính
- Thuyên tắc phổi
Thương tổn ở thận
Viêm thận lupus là một biến chứng không thể không nhắc đến của căn bệnh mô liên kết này. Ước tính cứ 3 bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống sẽ có 1 người bị viêm thận lupus, nhất là khi bệnh tiến triển đến giai đoạn cuối. Người bệnh có thể nhận biết tình trạng này thông qua các dấu hiệu:
- Tăng cân đột ngột không rõ nguyên nhân
- Phù xuất hiện ở bàn chân, mắt cá, cẳng chân và đôi khi còn có ở bàn tay
- Huyết áp tăng cao
- Đi tiểu ra máu
Sự tiến triển của viêm thận lupus có khả năng làm tăng nguy cơ phát sinh những vấn đề nghiêm trọng, ví dụ như suy thận, tổn thương tim và thậm chí là đột quỵ, từ đó đe dọa đến tính mạng của người bệnh.
5. Loét niêm mạc miệng do bệnh lupus ban đỏ giai đoạn cuối
Biến chứng lở loét do lupus không chỉ xuất hiện trên da mà còn có thể xảy ra ở lớp niêm mạc miệng của bệnh nhân. Tình trạng này chiếm tỷ lệ khoảng 4-45% và đôi khi có khả năng là phản ứng phụ của thuốc điều trị, ví dụ như corticosteroid. Khi đó, vết loét có thể xuất hiện kèm theo triệu chứng:
- Khô miệng
- Mụn rộp
- Sưng tấy
- Nhiễm trùng nấm men
6. Các vấn đề về não và thần kinh ở bệnh nhân lupus ban đỏ giai đoạn cuối
Đôi khi, sự nguy hiểm của lupus ban đỏ còn đến từ việc bệnh gây tác động tiêu cực đến não và thần kinh.
Theo tổ chức Lupus Research Alliance, khoảng một nửa số người được chẩn đoán mắc bệnh gặp khó khăn trong việc nhận thức và suy nghĩ. Trong đó, khoảng 20% trường hợp có dấu hiệu đau đầu, mất trí nhớ, thay đổi tâm trạng thất thường hoặc thậm chí có cả đột quỵ. Tình trạng này thường liên quan đến sự hình thành của cục máu đông hoặc viêm mạch do lupus ban đỏ.
7. Một số biến chứng khác
Trong một số trường hợp, có thể do ảnh hưởng từ bệnh hoặc tác dụng phụ từ thuốc điều trị mà bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống ở giai đoạn cuối còn có nguy cơ gặp một số vấn đề, tình trạng sức khỏe như:
- Thay đổi vùng da xung quanh mắt
- Khô mắt, cảm thấy “có sạn” trong mắt
- Viêm củng mạc
- Thay đổi bất thường ở những mao mạch trong võng mạc
- Thương tổn các dây thần kinh kiểm soát vận động của nhãn cầu và thị lực, dẫn đến suy giảm hoặc thậm chí là mất thị lực
- Hội chứng Sjögren
- Đục thủy tinh thể
- Các vấn đề về đường tiêu hóa
- Đái tháo đường thai kỳ
- Tiền sản giật
- Sinh non
- Sẩy thai
Như vậy, có thể thấy được rằng khi tiến triển đến giai đoạn cuối, lupus ban đỏ hệ thống sẽ kéo theo hàng loạt vấn đề hệ lụy khôn lường đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân. Đây cũng là lý do vì sao bệnh cần sớm được phát hiện và điều trị, kiểm soát hiệu quả ngay từ đầu.
Bệnh lupus ban hệ thống có điều trị được không?
Thực tế, ngay cả khi không ở giai đoạn cuối, bệnh lupus ban đỏ cũng không thể điều trị khỏi hoàn toàn. Các giải pháp điều trị hiện nay chủ yếu tập trung vào: (4)
- Cải thiện các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải
- Hạn chế bệnh tiến triển
- Ngăn chặn các đợt cấp của bệnh
- Giảm thiểu thương tổn khớp cũng như các cơ quan, bộ phận khác trong cơ thể
Tùy thuộc vào bệnh trạng cũng như cơ địa mà mỗi bệnh nhân sẽ có phác đồ điều trị riêng. Mặc dù vậy, người bị lupus ban đỏ có thể kiểm soát bệnh hiệu quả bằng thuốc kê toa.
Các loại thuốc điều trị lupus ban đỏ hệ thống
Phần lớn trường hợp, bệnh nhân lựa chọn giải pháp điều trị này sẽ được bác sĩ kê toa những loại thuốc sau:
Nhóm thuốc giảm đau kháng viêm không chứa steroid (NSAIDs)
NSAIDs là một trong các nhóm thuốc chống viêm, giảm đau thường dùng cho nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm cả lupus ban đỏ. Các thuốc NSAIDs điển hình có thể kể đến như ibuprofen, naproxen… với hiệu quả giảm sưng đau ở cơ, khớp nhanh chóng.
Mặc dù thuốc NSAIDs được đánh giá cao về khả năng cải thiện triệu chứng lupus ban đỏ nhưng người bệnh không nên quá phụ thuộc vào chúng. Thay vào đó, hãy đảm bảo dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ để tối ưu hoá hiệu quả giảm đau kháng viêm, đồng thời giảm thiểu nguy cơ phát sinh biến cố ảnh hưởng đến dạ dày, thận… do tác dụng phụ của thuốc.
Thuốc corticosteroid (corticoid)
Trong phác đồ điều trị lupus ban đỏ, corticosteroid có thể được dùng dưới dạng đường uống, tiêm hoặc kem bôi ngoài da. Thuốc có khả năng giảm đau và sưng viêm mạnh, khi dùng với liều cao có thể ức chế hệ miễn dịch.
Tuy vậy, corticoid nên được sử dụng trong thời gian ngắn do thuốc có thể gây tổn thương nhiều cơ quan, bộ phận trong cơ thể, đồng thời khiến bệnh nhân phụ thuộc vào thuốc nếu được sử dụng lâu ngày. Do đó, khi các triệu chứng có xu hướng thuyên giảm, bác sĩ sẽ bắt đầu giảm liều từ từ cho đến khi người bị lupus ban đỏ không cần dùng corticosteroid nữa.
Thuốc trị sốt rét
Hiện nay, các loại thuốc chống sốt rét như hydroxychloroquine và chloroquine phosphate đã được chứng minh về tác dụng chữa đau khớp, ban ngoài da và viêm màng phổi. Trong phác đồ điều trị lupus ban đỏ hệ thống, thuốc trị sốt rét còn hỗ trợ ngăn chặn các đợt cấp của bệnh, đồng thời cải thiện tiên lượng sống của bệnh nhân, thuốc có thể dùng ở giai đoạn sau của Lupus ban đỏ.
Thuốc ức chế miễn dịch
Nhóm thuốc này được dùng cho một số trường hợp nghiêm trọng, ví dụ như:
- Bệnh lupus ban đỏ được chẩn đoán ở giai đoạn cuối
- Người bệnh có biểu hiện viêm cầu thận cấp nặng, thương tổn thần kinh, thiếu máu huyết tán…
- Bệnh nhân không đáp ứng tốt hoặc có dấu hiệu gặp tác dụng phụ của thuốc corticosteroid
Ngoài ra, cũng cần lưu ý rằng việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có thể gây suy yếu “lớp phòng vệ” của cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ phát sinh các vấn đề liên quan đến nhiễm trùng. Vì vậy, người bệnh cần đảm bảo tuân thủ đúng chỉ dẫn của bác sĩ và lập tức đến bệnh viện ngay khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào để được thăm khám và kịp thời có biện pháp can thiệp phù hợp.
Các loại thuốc khác dùng trong điều trị lupus ban đỏ hệ thống
Ở giai đoạn cuối của bệnh, người bị lupus ban đỏ có thể phải đối mặt với nhiều biến chứng khác nhau. Do đó, bên cạnh việc điều trị lupus, bệnh nhân còn cần có biện pháp xử trí những vấn đề sức khoẻ này.
Tuỳ vào biến chứng phát sinh mà bác sĩ sẽ cân nhắc và kê toa những loại thuốc điều trị phù hợp, ví dụ như thuốc chống đông máu (warfarin, heparin…) có thể được chỉ định cho những người có nguy cơ cao hình thành huyết khối trong mạch máu, gây nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
Một số lưu ý khi điều trị lupus ban đỏ bằng thuốc
Để tối ưu hoá hiệu quả sử dụng thuốc chữa bệnh lupus ban đỏ hệ thống cũng như đảm bảo an toàn cho người dùng, hãy tham vấn cùng bác sĩ về những vấn đề dưới đây ngay từ đầu:
- Các tác dụng phụ của thuốc được kê toa
- Kế hoạch có con trong thời gian sắp tới
- Những loại thuốc, vitamin hoặc chất bổ sung đang sử dụng
Ngoài ra, hãy mau chóng đến bệnh viện khi các triệu chứng không có dấu hiệu cải thiện sau một thời gian dùng thuốc hoặc cơ thể phát sinh thêm triệu chứng mới.
Lối sống giúp điều trị bệnh lupus ban đỏ
Vì lupus ban đỏ hệ thống không thể chữa khỏi hoàn toàn nên việc xây dựng lối sinh hoạt lành mạnh để “sống chung với bệnh” là điều cần thiết. Lúc này, bệnh nhân không chỉ cần nâng cao sức khỏe thể chất mà còn cần chăm sóc sức khỏe tinh thần.
Cải thiện sức khỏe tinh thần cho người bị lupus ban đỏ
Đôi khi, lupus ban đỏ có thể kéo theo những cảm xúc tiêu cực xảy ra, đặc biệt khi bệnh tiến vào giai đoạn cuối hoặc gây ra các triệu chứng ảnh hưởng đến công việc hay sinh hoạt thường ngày. Bên cạnh đó, một số người bệnh cũng có thể cảm thấy khó khăn trong việc chia sẻ tình trạng của mình với người khác, từ đó dẫn đến tâm trạng phiền muộn, không muốn mở lòng với người ngoài. Để khắc phục tình trạng này, các bác sĩ thường khuyến khích bệnh nhân nên:
- Dành thời gian cho bản thân để làm những điều mình thích, đồng thời thả lỏng và thư giãn tinh thần.
- Điều chỉnh công việc phù hợp. Thực tế, bệnh nhân lupus ban đỏ vẫn có đủ khả năng làm việc như bao người khác. Tuy nhiên, một vài điều chỉnh nhỏ, ví dụ như thời gian biểu, góc làm việc… sẽ cần thiết để phù hợp với tình trạng sức khoẻ hiện tại của họ.
- Kiểm soát tốt căng thẳng. Nhiều chuyên gia đánh giá căng thẳng chính là một trong những yếu tố kích thích đợt cấp của bệnh lupus ban đỏ xảy ra. Ngoài ra, tâm trạng căng thẳng cũng có khả năng góp phần làm các triệu chứng đau nhức khó chịu trở nên tệ hơn. Do đó, kiểm soát và hạn chế căng thẳng tối đa là điều thiết yếu đối với những người không may mắc phải căn bệnh mô liên kết này.
Nâng cao sức khỏe thể chất
Để đối phó với những triệu chứng lupus ban đỏ dai dẳng khó chịu, một lối sinh hoạt với các thói quen tốt như sau có thể giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn. Chúng bao gồm:
Ăn uống khoa học, lành mạnh
Thực tế, có rất ít bằng chứng cho thấy nguyên nhân bùng phát các đợt lupus ban đỏ cấp đến từ một loại thực phẩm cụ thể.
Do đó, thay vì cứng nhắc trong việc loại bỏ hoàn toàn hoặc tăng cường bổ sung bất kỳ thực phẩm nào được xem là “tốt” hoặc “xấu” cho lupus, bệnh nhân cần hiểu được rằng ăn uống một cách điều độ mới là yếu tố then chốt. Ví dụ như, ăn một miếng phô mai giàu chất béo sẽ không kích thích đợt cấp của bệnh phát sinh, nhưng một chế độ ăn nhiều phô mai thì có thể.
Mặt khác, một số biến chứng liên quan đến lupus ban đỏ hệ thống có thể chịu ảnh hưởng bởi thói quen ăn uống. Do đó, tuỳ theo vấn đề sức khỏe của mỗi bệnh nhân mà bác sĩ sẽ đưa ra lời khuyên điều chỉnh chế độ ăn thường ngày.
Thường xuyên tập thể dục thể thao
Đối với người mắc bệnh lupus ban đỏ, nhất là khi ở giai đoạn cuối, việc tập thể dục thể thao không chỉ giúp nâng cao sức khỏe tổng thể mà còn đem lại nhiều lợi ích như:
- Duy trì chức năng vận động của khớp
- Cải thiện tính linh hoạt của khớp và cơ bị ảnh hưởng bởi bệnh
- Giảm thiểu căng thẳng, một trong những nguyên nhân kích thích đợt cấp của lupus ban đỏ xảy ra
Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng cần cân nhắc tránh tập những bài tập gây thêm áp lực cho khớp, tốt nhất hãy tham vấn ý kiến bác sĩ về những bài tập phù hợp. Người bệnh nên xen kẽ việc luyện tập và nghỉ ngơi hợp lý, đồng thời sử dụng thiết bị hỗ trợ nếu cần thiết.
Cách chăm sóc bệnh nhân lupus ban đỏ giai đoạn cuối
Điều trị lupus ban đỏ hệ thống là một quá trình dài lâu. Lúc này, nhiều bệnh nhân cần đến sự quan tâm, chăm sóc từ các thành viên trong gia đình. Vì vậy, nếu có người thân bị lupus ban đỏ, đặc biệt nếu bệnh đã tiến đến giai đoạn cuối, hãy:
- Nhắc nhở người bệnh ăn uống điều độ, tập thể dục thường xuyên và nghỉ ngơi đầy đủ
- Áp dụng quy tắc ăn chín uống sôi đối với bệnh nhân, rửa sạch trái cây và rau củ quả trước khi ăn và tránh ăn trứng sống hoặc trứng còn lòng đào
- Hạn chế để người bệnh tiếp xúc với thú cưng để phòng ngừa nhiễm trùng vì lúc này hệ miễn dịch của họ không tốt, dễ bị vi sinh vật gây bệnh tấn công
- Nhận biết các dấu hiệu bùng phát đợt cấp của bệnh để có biện pháp can thiệp kịp thời
- Giúp bệnh nhân bỏ thuốc lá (nếu họ có thói quen này)
- Cẩn thận khi chọn dùng các sản phẩm chăm sóc da cho bệnh nhân
- Nhắc nhở người bệnh uống hoặc sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ.
Xem thêm: Lupus ban đỏ nên ăn gì?
Cách phòng tránh bệnh lupus ban đỏ hệ thống
Tương tự như việc chữa trị dứt bệnh, lupus ban đỏ không thể phòng ngừa hoàn toàn. Mặc dù vậy, các chuyên gia vẫn có cách giúp bệnh nhân ngăn chặn các đợt cấp bùng phát, ví dụ như:
- Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, đồng thời tập thói quen sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF cao để ngăn ngừa tia UVA và UVB.
- Thận trọng khi sử dụng các loại thuốc có thể làm tăng độ nhạy cảm với ánh nắng mặt trời như thuốc kháng sinh minocycline, trimethoprim-sulfamethoxazole hay thuốc lợi tiểu furosemide, hydrochlorothiazide… Nếu bệnh nhân có tiền sử nhạy cảm với ánh nắng, hãy thảo luận với bác sĩ về cách khắc phục hoặc tìm kiếm thuốc thay thế.
- Cố gắng kiểm soát căng thẳng tốt nhất có thể với các thói quen như ngồi thiền, tập yoga, massage, đọc sách, nghe nhạc…
- Hạn chế tiếp xúc gần với người đang bị bệnh, đặc biệt là bệnh truyền nhiễm.
- Ngủ đủ giấc với 7 giờ mỗi đêm.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; TS.BS Tăng Hà Nam Anh; ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.
Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…
BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.
Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
Nhìn chung, bệnh lupus ban đỏ giai đoạn cuối không thể chữa được hoàn toàn. Mặt khác, theo thời gian bệnh lại còn có nguy cơ dẫn đến nhiều biến chứng khôn lường nếu không được điều trị, kiểm soát tốt. Vì vậy, xây dựng một lối sống lành mạnh, khoa học kết hợp với việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị của bác sĩ là hai yếu tố quan trọng để bệnh nhân có thể tiếp tục sống vui, khỏe mỗi ngày.
