Bài TÂM THƯỜNG ĐỊNH
Vĩnh Hảo, vốn dĩ là một nhà văn đa tài, từ cuối thập niên 1980’s với những những tác phẩm mà chúng tôi ưa thích như: Thiên Thần Quét Lá (tập truyện), Núi Xanh Mây Hồng (truyện dài), Cởi Trói tập I & II (truyện dài), và Mẹ, Quê Hương và Nước Mắt (tập truyện), v.v.. Ngoài ra, ông là một nhà báo, nhà thơ và hơn hết là một hành giả Đạo Phật nghiêm túc, từ tốn và chuẩn mực. Chúng tôi may mắn được xem ông như là một pháp hữu thân tín. Những gì cần nói, ông nói; những gì cần làm ông làm; thậm chí những gì im lặng, ông lại im lặng cũng vì lợi ích chung và cho số đông. Ông vốn nhẹ nhàng, thầm lặng nhưng nổi bật trong những gì ông để ý đến từ văn hoá, nghệ thuật, Phật giáo đến công cuộc hoằng pháp, và kể cả việc làm từ thiện ở miền sâu, miền xa tại Việt Nam.
Lần đầu khi tôi đọc tác phẩm Mẹ, Quê Hương và Nước Mắt của ông, tôi đã quý mến ông. Và khi tôi bắt gặp những tuyển tập khác của Vĩnh Hảo, tôi càng thương cho người tu sỹ và Phật giáo Việt Nam nói riêng và cho Quê hương Việt Nam nói chung. Có người nói xã hội Việt Nam trước thời kỳ “Đổi mới, 1986” là thêm một vết đen trong lịch sử, nhưng âu đó cũng là hạt mầm cho những áng văn và thơ hay của Vĩnh Hảo. Trong nhà Phật, trong phiền não vốn đã có hạt giống Bồ Đề. Ở đây, tôi chỉ muốn nói về dòng thơ của Vĩnh Hảo qua thời gian của một con người tầm thường, như bao người người Việt Nam khác để hiểu về lịch sử, con người và một kẻ “cùng tử lưu vong” xa quê hương, nhưng quan trọng hơn là một cái nhìn rất thoáng, một tư tưởng rất trong, và sự dấn thân vô giá của một hành giả Phật giáo trong suốt những thập niên qua.
Vậy chúng ta hãy cùng tác giả thong dong trong bụi đường, quán trọ trần thế này nhé; hãy vừa đi, vừa thở, vừa cười và quán chiếu các bạn nhé. Chúng tôi bắt đầu từ hai bài thơ không ghi thời gian, nhưng chúng tôi biết ở một giai đoạn tác giả còn trẻ, ở cái tuổi trưởng thành, 18. Một thời, ông cũng đã:
Bụi đường(Một trong vài bài thơ của tuổi 18 còn nhớ được)
Mắt biếc như sao rung trời quạnhTóc huyền như suối động sông êmChuếnh choáng ta về cô phong đảnhBụi đường lãng đãng cuốn theo tim.
Quán trọ
Chiều ngang quán trọ mưa tầm tãBụi đường theo nước cuốn lao xaoNgười xuôi kẻ ngược rộn trăm ngả…Không xóa nổi bóng dáng kiều ngaChiều bên nay mưa rơi lã chãMắt kiếng mờ nhớ một người xaTình yêu sao chia sầu đôi ngảÐể mưa về lạnh ướt hồn ta…
Chỉ ba bài thơ đầu, chúng ta có thể hiểu rằng những cảm xúc, cảm thọ… cái nghèo khó, gian truân, hay thậm chí là sự tù đày, và nói rộng hơn là cuộc đời này, rồi cũng sẽ trôi qua… Ở Vĩnh Hảo, cũng vậy, nhưng tư tưởng và hành động ở ông đều mang tinh thần nhập thể. Mọi sự rồi cũng trôi qua như nước qua cầu, nhưng ông nhẹ bước an lạc vào đời, ung dung thõng tay vào chợ, những con đường cát bụi, đầy chông gai, trắc trở, nhưng ông không từ nan mà bước vào để làm đời thêm đẹp, đạo thêm thơm.
Vào đời và tu tập, ông lại nhận chân tất cả đều là phù du huyễn hóa, cái mong manh của sự đời, của thay đổi của nhân tình thế thái, của chế độ. Rồi sau đó, ông cũng đã khước từ đành chia biệt người mình thương yêu; trong đó, có lẽ là người tình của mình nữa, để tìm đường vượt biển và đến bến bờ tự do. Chúng tôi chép lại đây những bài thơ tiêu biểu theo dòng thời gian để quý vị độc giả và có cảm nhận riêng mình theo chuỗi thời gian của nhà văn Vĩnh Hảo. Qua đó, hầu hiểu được giai thoại của một con người mà tôi quý kính.
Hãy trôi qua
Mây phiêu bồng hãy trôi quaÐàn dây sáu sợi phím nhòa thời gianTóc tiên gửi lại thiên đàngCon đường bụi đỏ trần gian tôi vào.(1979)
Vầy cuộc phù du
- Về rừng có nhớ gì không?Chiều đi để lại một khung trời hồng.
- Em đi qua phố người đôngTâm tư khép lại còn trông một người.
- Thôi em đời tợ sương rơiHôn nhau rồi tiễn ngàn khơi đôi bờ.
- Dù mong manh giọt sương mơCũng trên huyễn mộng cũng trơ trầm phù.
- … Ừ, ta vầy cuộc phù duTử sinh âu cũng sương mù mà thôi…(1982)
Đường ta và đường em (I)
Đèn chong, giấy trắng, mực đầyMà không ghi nổi một ngày xa nhauRừng im lẻ bóng đêm sâuCố quên em để tình sầu phôi phaAnh theo tiếng gọi sơn hàThôi em ở lại quê nhà đừng trông.(1982)
Ngộ
Nắng lên ngọn lá tàn sươngThiền sư chống gậy lên đường tìm hoaNụ hoa đã héo chiều quaThiền sư bẻ gậy ngồi ca trên rừng.(1982)
Tịnh khẩu
Cười hay khóc thì đời cũng nhạt tẻKiếp cuồng điên tôi đi tìm chính tôiQuanh quẩn mãi rồi về đây nín lặngNói hay không thì ngày cũng qua rồi.(1983)
Trà khuya
Phật điện không cài cửaTha hồ ánh trăng lenSư vào xin tí lửaNhúm một bình trà sen(1984)
Buông
Mưa về trên thiền thấtBuông giọt xuống mái tranhCon cú trên cây tràmBuông tiếng xuống ruộng xanh
Sư ngồi lật trang kinhChẳng buông một âm thanhLặng ngherồi chợt ngheBuông hết ngàn Phật danh.(Long Thành 1984)
Mong
Em bé cườiCười ngây thơMơ khoảnh trờiTrời xanh lơ…
Ngoài thép ràoNgười tỉnh bơTrong thép ràoBé mong chờ
Mây qua đầuBay, bay, bayBé cúi đầuMắt cay, cay…1987 (trại tị nạn Songkhla, Thái Lan)
Trong sương khuya
Chìm trong phố thị mù sươngMắt cay vận nướcsầu vương một hồnĐâu người còn nhớ non sôngCùng ta uống cạn một dòng tâm can.(Virginia 1988)
Ðêm ở lại Kim Sơn
Sao xuống nửa trờiNgười nửa mộngÐầu tùng lặng lẽ bóng đêm loangSớm mai thức dậyNgheChim độngNửa thềm sương trắngMộng đời tan.(1993)
Nhớ Thầy
Ngày Xuân, lang thang trên phốTìm cái chi?Mắt đỏ - bụi mờTôi đứng lại bên đường, lau mắt kiếngRồi đi, đi theo chiều cuốn của dòng ngườiChen chúc nam thanh nữ túLao xao tiếng nói giọng cườiĐôi mắt vẫn đau rátDừng lại, dừng lại ở một góc vắngLau mắt kiếngLau mãi vẫn còn đau
Người ta kêu gọi những gì?Thương yêu - khoan thứ - tỉnh thức…Nhưng chỉ thương yêu những người ấm noKhoan thứ cho những kẻ tội ác tiếp tục tội ácTỉnh thức để mở mắt nhìn nhautrong trái tim đồng nhịp hưởng thụ…
Thương yêu - Khoan thứ - Tỉnh thức!Ôi chỉ là những ngụy ngôn, xảo ngữCon người thời nay chỉ giỏi trò hóa trangTiếp xử với nhau qua những mặt nạÔng thành bà, bà thành ônTên cướp được khen: nhà đạo đứcMa vương tự xưng: đã thành PhậtThi sĩ cuối mùa tủm tỉm làm thiền sư…
Tôi đứng lại bên đường, lau mắt kiếngNhớ dáng Thầy gầy guộcẩn nhẫn thiền tọa trong ngục tù quê hương.(1997)
Hóa sinh
Người từ phương trời mây trắng bayDừng bước cô phong nở hoa đầyNửa đời cùng tử về ca hátTấu khúc tri âm rung chốn này.
Cỏ thơm tuệ giác, mây vô tướngCao vút non ngàn đá trổ hoaSuối reo chim hót hằng tự tạiBên trời cười vỡ tiếng hoan ca.(Rằm tháng Tư, năm 2010)
Tri ân
Giọt sương rơi trên lá đêmGiọt buồn buông xuống hồn im cuối mùaLặng nhìn thế sự hơn-thuaĐau cơn bão lốc thổi qua phận người…Thương em vai nhỏ chơi vơiÂn tình nặng gánh một đời gian nanTheo anh một chuyến đi hoangHai mươi năm biệt vẫn tròn thủy chung…Thương em nói sao cho cùng,Lẳng lặng ghi xuống mấy dòng tri ân.(05.05.2010)
Tìm Phật, Tìm Em
Tìm Phật, chỉ thấy emHương sắc tỏa, bên thềmBâng khuâng đường hai nẻoTựa cửaLòng buồn thêm.
Tìm em, chỉ thấy PhậtMôi cười nụ an nhiênBuông một đời tất bậtMở cửaĐâu cũng thiền.(15/5/2014)
Trước thềm xuân mới
Mưa rơi, mưa rơi, ngập nước những con đườngLá vàng trải thảm trên sân, ướt đẫm ngày cuối đôngNắng trưa xiên qua những nhánh cây trơ xương khi mưa tạnhNơi góc cửa sổ, con nhện nằm ủ một cuộn tơCon tàu ký ức thuở thiếu thời xồng xộc lăn bánh quay về, kéo còi, nhả khóiNhững chuyến phiêu du không bao giờ có thựcCánh buồm lộng gió xa khuất sóng trùng khơi.Hồn vô tư gửi cửa thiền thanh vắngSáng quét lá, chiều nghe kinh, cất cao mật ngôn Phạn ngữĐáy tâm sâu hun hút, chơi vơi những bóng hình, bồng bềnh những ẩn điệuMộng ban sơ, lặng lẽ, trôi đi những tháng ngày…Bình minh xe hoa đi qua, sắc hương diễm lệ reo vui theo nắngHoàng hôn xe tang trở về, mắt buồn đượm một trời khôngHí trường lao xao giọng cười tiếng hátNhững tên hề đeo mặt nạ trắng, với những vòng mắt đen thui, nhào lộn nhảy nhótKhóe miệng luôn kéo lên những nụ cười tươi mãi không phaiLãnh tụ, lãnh đạo, chưa bao giờ lãnh hội được cùng đích của số đôngRêu rao những chương trình, những chính sách ưu việt không bao giờ thực hiện nổiBán đất, bán biển, bán cả linh hồn cho tham vọng ngôi caoBầy tiểu yêu xúm xít nịnh nọt những kẻ mị dân, giả dốiĐẩy dân lành vào thảm cảnh đau thươngThoáng chốc bể dâu, nhà đẹp vườn xinh trở thành bình địaXuân Tết về biết chào đón nơi đâu!Chiều tha hương, bỗng nhớ con tàu năm ấyĐưa viễn mộng hun hút chân mâyXuân đến, xuân đi, bao lần trùng lặpMộng ban đầu u uẩn mắt xanh xưaMục đồng cưỡi trâu vi vu cánh diều vương khói nhạtBướm vàng chui ngược vào kén, rụng đôi cánh mỏng phiêu du,mơ làm con sâu trong giấc ngủ yên lànhVườn xanh hoa nở trắng như mâyGió lay chiếc phong linh hiên ngoàiChim non giật mình quay cổ ngóngTiếng hót đầu mùa vọng mãi những xuân sauLật trang kinh, lòng an hòaThương nhân sinh thống khổ bao đời kiếpĐiểm nhẹ tiếng chuông khi mặt trời rực rỡ trên đại dương xanhXuân sang, mùa đã sangNghe sâu sóng vỗ chơn thường.(18/01/2019)
Đọc những vần thơ trên, chúng tôi tin chắc rằng quý bạn đọc có thể hiểu được một phần nào về Vĩnh Hảo. Một con người sống trọn vẹn với đạo, với đời, với quốc gia và dân tộc. Cũng xin được nói thêm, Vĩnh Hảo vốn là dòng hoàng tộc, nguyên quán của ông là thôn Vĩ Dạ, nội thành Huế, trong gia tộc Nguyễn-Phước. Ông sinh ở thành phố Nha Trang và đã xuất gia năm 1970 tại Chùa Hải Đức tại thành phố biển thơ mộng này. Năm 1987, ông vượt biển đến Songkhla, Thái Lan; sau đó, chuyển qua trại chuyển tiếp tại Bataan, Philippines vào tháng 12, 1987 và định cư vào Mỹ vào tháng 8, 1988. Ông chính thức rời bỏ chiếc áo tăng sĩ, làm cư sĩ tại gia năm 1990. Ông cũng từng là Tổng Thư Ký, kiêm Phụ tá Chủ Bút tạp chí Chân Nguyên (1992 - 2002); Tổng Thư Ký tạp chí Phật Giáo Hải Ngoại, Hoa Kỳ (1994); Chủ nhiệm kiêm Chủ bút tạp chí Phương Trời Cao Rộng (2006 - 2008); Chủ bút nguyệt san Chánh Pháp (từ 2009 đến nay).
Ngoài ra, ông còn cộng tác với các báo chí văn học hải ngoại như Văn Học, Khởi Hành, Thế Kỷ 21, Gió Văn, Người Việt, Việt Báo, Hợp Lưu, Đi Tới, v.v…; có nhiều bài đăng trên các báo và các trang lưới Phật giáo trong nước và ngoài nước. Xin trân trọng giới thiệu thêm những tác phẩm của Ông trong những năm qua.
Tác phẩm đã xuất bản:
- Mẹ, Quê Hương và Nước Mắt - truyện ngắn, 1989
- Núi Xanh Mây Hồng - truyện vừa, 1991
- Biển Đời Muôn Thuở - truyện ngắn, 1992
- Thiên Thần Quét Lá - truyện ngắn, 1993
- Phương Trời Cao Rộng - truyện dài, 1993
- Sân Trước Cành Mai - tùy bút, 1994
- Bụi Đường - truyện dài, 1995
- Chạnh Lòng Tiếng Thơ Rơi - thơ, 1996
- Ngõ Thoát - truyện dài, 1996
- Cởi Trói - truyện dài, tập 1, 1997
- Cởi Trói - truyện dài, tập 2, 1997
- Con Đường Ngược Dòng - tùy bút, 1998
- Giấc Mơ và Huyền Thoại - truyện ngắn, 2001.
- Trong Những Thoáng Chốc - tùy bút và tạp ghi, 2014.
- Lời Ca Của Gã Cùng Tử - Tuyển tập 100 Lá Thư Tòa Soạn Nguyệt San Chánh Pháp, 2020.
Thôi thì trước nhưng trầm luân của thế tục và cõi Ta Bà này, chúng ta hãy phiêu bồng lãng du theo sự tuần hoàn của xuân-hạ-thu-đông trong quán trọ cuộc đời vậy… Và có chút thời gian và năng lượng, xin hãy yêu thương cuộc đời này hơn nữa và tô thắm cuộc sống này ngày càng tươi đẹp để cho chúng ta và những thế hệ mai sau càng đến gần bến bờ Chân-Thiện-Mỹ.
Trầm tư trước bình minh(tặng cây phong trước cửa sổ bàn viết)
Sáng mùa XuânEm đứng giữa trời mờƯơm những nụ lơ thơYêu em qua mộng ảoNgày xuân vui không ngờ
Sáng mùa HạTóc đã dài hơn xưaEm phơi ngực ơ hờNgất ngây hồn đi lạcTa vấp giữa vú thơ
Sáng mùa ThuMột tách trà thơm hươngNgắm em nhớ vô thườngTóc xanh nay vàng úaNgực đầy giờ trơ xương
Sáng mùa ÐôngNgoài cửa một trời sươngChân ai vội bên đườngLá khô khua niềm nhớNhớ một trời đông phương.
Xin trân trọng giới thiệu những tác phẩm và tác giả, Vĩnh Hảo, với lòng trân trọng nhất. Cầu chúc bình an và thanh thản.
Sacramento, CA.Đầu Xuân Canh Tý, 2020
