A. Hướng dẫn soạn bài Việt Nam quê hương ta cô đọng:
Khởi động tâm thế
Câu 1 (trang 64 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Nếu được chọn một biểu tượng đại diện cho Việt Nam, em sẽ chọn hình ảnh nào? Giải thích sự lựa chọn của mình.
Gợi ý trả lời:
- Học sinh có thể lựa chọn hình ảnh mang tính biểu tượng như bông sen - quốc hoa Việt Nam, tượng trưng cho vẻ đẹp thanh khiết "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn", phản ánh phẩm chất kiên cường của con người Việt Nam.
Câu 2 (trang 64 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Hãy kể tên những bài thơ hoặc ca khúc viết về quê hương mà em biết.
Gợi ý:
Những giai điệu tự hào:
- Hãy đến với con người Việt Nam (Xuân Nghĩa)
- Quê hương Việt Nam (Anh Khang)
- Xinh tươi Việt Nam (Nguyễn Hồng Thuận)
Những vần thơ yêu thương:
- Quê Hương (Đỗ Trung Quân)
- Việt Nam Quê Hương Ta (Nguyễn Đình Thi)
- Quê Hương (Tế Hanh)
Khám phá văn bản
Câu 1 (trang 64 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Tám dòng thơ đầu gợi lên hình ảnh gì về thiên nhiên và con người Việt Nam?
Nhận định:
- Thiên nhiên Việt Nam hiện lên qua những nét bình dị mà trù phú, thân thuộc mà đẹp đẽ.
- Con người Việt Nam được khắc họa với hình ảnh cần cù lao động, kiên cường chiến đấu, dù trải qua bao đau thương vẫn giữ vững phẩm chất cao quý.
Câu 2 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Đoạn thơ này làm nổi bật truyền thống nào của dân tộc?
Phân tích:
Đoạn thơ tôn vinh truyền thống bất khuất chống ngoại xâm, tinh thần quật khởi của nhân dân khi Tổ quốc lâm nguy.
Cảm nhận và suy tư
Câu 1 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):
Nhận xét:
- Vần thơ: ơi-trời; hơn-rờn-sơn
- Nhịp điệu: Câu 1,3 ngắt 2/2/2; câu 2,4 ngắt 2/2/2/2
Câu 2 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):
Khái quát:
- Hình tượng con người Việt Nam: cần cù lao động, anh dũng chiến đấu, thủy chung tình nghĩa.
- Vẻ đẹp quê hương: đồng lúa bát ngát, núi non hùng vĩ, thiên nhiên trù phú.
Câu 3 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):
Phân tích nghệ thuật:
- Nhân hóa: "Việt Nam đất nước ta ơi"
- So sánh: "Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn"
- Liệt kê: biển lúa, cánh cò, mây mờ
=> Làm nổi bật vẻ đẹp độc đáo của quê hương.
Câu 4 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tổng hợp:
Vẻ đẹp con người Việt Nam được thể hiện qua:
- Đức tính cần cù: "vất vả in sâu", "áo nâu nhuộm bùn"
- Tinh thần bất khuất: "chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên"
- Phẩm chất thủy chung: "yêu ai yêu trọn tấm lòng"
Câu 5 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):
Cảm nhận:
Tác giả bộc lộ:
- Niềm tự hào về non sông gấm vóc
- Sự đồng cảm với những hy sinh của nhân dân
- Tình yêu quê hương sâu nặng
Câu 6 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Ấn tượng:
Văn bản khắc họa hình ảnh Việt Nam với thiên nhiên tươi đẹp, con người lao động cần cù, chiến đấu kiên cường và sống thủy chung, nhân hậu.
B. Những nét chính khi phân tích bài thơ Việt Nam quê hương ta:
I. Tác giả Nguyễn Đình Thi
- Cuộc đời
- Sinh năm 1924 tại Luông Pha Băng (Lào), mất năm 2003
- Nhà hoạt động cách mạng, nghệ sĩ đa tài
2. Sự nghiệp văn học
- Phong cách nghệ thuật
- Thơ: phóng khoáng mà sâu lắng, mang tính triết luận
- Văn xuôi: phản ánh chân thực cuộc kháng chiến
- Tác phẩm tiêu biểu
- Thơ: Người chiến sĩ, Bài thơ Hắc Hải
- Tiểu thuyết: Xung kích, Vỡ bờ
- Kịch: Con nai đen, Hoa và Ngần
II. Bài thơ Việt Nam quê hương ta
- Thể thơ: Lục bát truyền thống
- Bố cục:
- Phần 1: Bức tranh thiên nhiên Việt Nam
- Phần 2: Chân dung con người Việt Nam
3. Giá trị nội dung:
- Ca ngợi vẻ đẹp quê hương đất nước
- Thể hiện tình yêu quê hương sâu nặng
4. Đặc sắc nghệ thuật:
- Vận dụng nhuần nhuyễn thể lục bát
- Ngôn ngữ giản dị, gần gũi với ca dao
- Giọng điệu thiết tha, tự hào
