Cô bé lớp 7 và giải nhất thơ quốc tế

Hoàng Lê Quỳnh Như vừa trở về từ Mỹ sau khi nhận cúp Chén bạc. Em tỏ ra không muốn mọi người nhắc đến mình, tuy nhiên khi được hỏi về “cớ sự đến với thơ”, Quỳnh Như rạng rỡ hẳn lên và em bắt đầu kể về những ngày bé thơ đọc báo Khăn Quàng Đỏ:

- Lúc học mẫu giáo em đã biết đọc, và khi đó em thích những bài thơ nho nhỏ trong những trang báo này. Cảm nhận của em lúc đó là thơ khác văn xuôi ở chỗ: thơ có âm điệu riêng, câu chữ có xuống hàng khiến mình đọc có ngừng nghỉ, và điều đó làm em thấy hay hay.

- Và em có nghĩ là đến lúc nào đó em sẽ làm thơ?

- Không, lúc đó em chưa nghĩ đến.

- Bài thơ đầu tiên em làm là vào lúc nào?

- Đó là năm em 6 tuổi, đang học lớp 1. Em làm về ông ngoại, lúc đó ông ngoại em mất, em thấy buồn và tự nhiên cầm bút viết thế thôi. Em không nghĩ nó là thơ đâu, có khi nó là văn xuôi cũng nên (cười).

- Bài thơ “The world” (Thế giới) mà Như vừa đoạt giải, cảm hứng bắt nguồn từ đâu?

- Từ những bản tin thời sự trên đài truyền hình thôi. Em xem cảnh chiến tranh về Iraq, em còn nhớ có một bản tin vào năm ngoái, đài truyền hình chiếu cảnh người ta cầm súng bắn nhau, và “đùng”, những em bé ngã xuống, chết. Em thấy kỳ quá, sao lại bắn vào trẻ em?

- Và em đã làm bài thơ này, rồi dự thi như thế nào?

- Em lang thang trên internet tìm tư liệu về những bài thơ nước ngoài để đọc thêm cho môn học tiếng Anh ở lớp, thế rồi phát hiện trang web www.poetry.com của Hiệp hội Những nhà thơ quốc tế, tại đây đang phát động cuộc thi thơ về đề tài hòa bình, dành cho những nhà thơ không chuyên trên toàn thế giới. Thế là em ngồi viết bài thơ “The world”.

Em viết trong vòng 15 phút thôi và viết trực tiếp trên mạng, xong rồi gửi luôn, chẳng lưu lại bản nháp nào, và em cũng... quên bài thơ này ngay sau đó.

Đến tháng 8-2004, có một bức thư gửi thông báo em đoạt giải nhất, đến lúc ấy em mới đọc lại bài thơ của mình. Nhưng lúc ấy gia đình có việc nên em không thể sang Mỹ nhận giải được, và 24-2 vừa rồi, theo thư mời gửi một lần nữa, em và mẹ sang Mỹ nhận giải thưởng tại bang Florida.

- Trong số những người nhận giải, có ai nhỏ tuổi hơn em không?

- Có, một cậu bé đến từ Anh, mới 8 tuổi. Cậu bé này đọc một bài thơ dài, em không nhớ được bài thơ ấy nói gì.

- Cho đến bây giờ Quỳnh Như đã làm được bao nhiêu bài thơ?

- Tất cả là bốn bài, hai bài chính là “Ông ngoại” và “The world”, còn hai bài phụ là về vụ bắt cóc con tin trẻ em ở Beslan, và một bài nữa em không còn nhớ.

- Em có nghĩ mình trở thành nhà thơ sau này?

- Em thích theo nghề y của ba mẹ em hơn.

Quỳnh Như ngẫu hứng làm thơ về vụ bắt cóc con tin trẻ em ở Beslan

Chị Lan, mẹ Quỳnh Như kể : Sau khi sự việc không kịp đi tham dự lễ trao giải năm 2004 bị vỡ lở, có một tờ báo địa phương đưa tin và một cán bộ công tác tại một cơ quan thuộc Trung ương Đảng, nhân chuyến công tác vào miền Nam, tình cờ đọc được thông tin nói trên và đã cho người mời Quỳnh Như và chị Lan đến nơi ông ở…”.

Qua trao đổi bằng điện thoại, ngày 11-3, vị cán bộ này kể tiếp câu chuyện như sau: Nghe thông tin nói trên, ông thực sự bức xúc vì được biết TP Hồ Chí Minh đang có chủ trương ưu tiên, bồi dưỡng tài năng trẻ. Đáng lẽ trong vụ việc này phải linh động giải quyết thì ngược lại những “người lớn” đã xử lý vấn đề quá chậm…

Và ông cũng muốn thẩm tra khả năng của em Quỳnh Như, nên đã cho gọi đến. Lần đó mẹ của Quỳnh Như và một người khách của ông cùng có mặt. Vị cán bộ đã nói: “Nghe cháu làm được một bài thơ ngắn bằng tiếng Anh về đề tài hoà bình chỉ trong vòng 15 phút. Vậy cũng với thời gian ấy, cháu có thể sáng tác bài thơ khác với chủ đề mà ông gợi ý cho cháu…”.

Sau đó ông đã diễn tả lại cảnh bọn khủng bố bắt và sát hại con tin là những em học sinh Trường tiểu học Beslan (LB Nga)… Lại một lần nữa, Quỳnh Như đã làm mọi người bất ngờ. Em đã ứng tác ngay bài thơ sau bằng tiếng Anh :

“In the day all the children are go to school. The happiness appeared in all the faces. Suddenly, the bullets came from the bus. Scream, frighten, scared. In all the faces. Thousand, thousand children fell down. Blood, blood. Everywhere. Blood of children. The new generation of the world”.

Rồi em lại dịch tiếp sang lời Việt:

“Vào cái ngày tất cả trẻ em thế giới đến trường. Hạnh phúc rạng ngời trên từng khuôn mặt. Đột nhiên, những viên đạn bắn ra từ xe buýt. Tiếng la thất thanh, sợ hãi, hoảng hồn. Trên từng khuôn mặt. Hàng nghìn, hàng nghìn trẻ em ngã xuống. Máu, máu. Ở khắp mọi nơi. Máu của trẻ em. Thế hệ mới của thế giới này”.

Và, người cán bộ nọ, trước khi rời TP Hồ Chí Minh về lại Hà Nội, ông đã kịp cất vào cặp bài thơ được viết bằng chính bút tích của “nhà thơ” Hoàng Lê Quỳnh Như. Trên bài thơ ấy ông ghi rõ: “Sau khi nghe tôi gợi ý chủ đề chống khủng bố, cháu Quỳnh Như đã sáng tác bài thơ này (kể cả dịch ra tiếng Việt) trong vòng 15 phút. Ký tên”.

Đối với Quỳnh Như, thơ là nguồn cảm hứng và em sáng tác khi bất chợt có một cảm xúc nào đó tác động từ ngoại cảnh. Những lúc buồn, Như cũng tìm cách thư giãn bằng việc đọc thơ. Khái niệm “làm thơ”, trước hết là thơ tự do đến với em từ khi cô giáo Kelly (người Anh), ở trường Anh ngữ quốc tế, dành thời gian ba tiết để hướng dẫn Như và các bạn cùng lớp học và làm thơ qua bài “Con quạ - The Raven” do một người Nhật sáng tác.

Quỳnh Như giải thích một cách đơn giản lý do vì sao em lại sáng tác dễ dàng những bài thơ tiếng Anh ở dạng thơ tự do : “Chú thấy đấy, thơ lục bát, hay thơ tứ tuyệt… đều có khuôn khổ và chuẩn mực của niêm luật. Cháu đã thử làm nhiều lần nhưng không được. Bị cô giáo la quá trời. Vì khi sáng tác, mình phải nghĩ, lựa chọn từ cho phù hợp với vần điệu. Điều này làm ngắt quãng cảm xúc. Còn với thơ tự do, cứ thoải mái viết ra những cảm xúc của mình…”.

Ưu thế của Như không chỉ là ngẫu hứng trong sáng tác mà chính là sự “trôi chảy” về trình độ ngoại ngữ. Khi dự Hội nghị trao giải năm 2005, Ban tổ chức có đặt một cuộn băng rôn dài để cho các nhà thơ tham dự hội nghị lưu bút tích của mình bằng những sáng tác của chính họ.

Và Quỳnh Như cũng đã kịp dịch lại bài thơ “Ông ngoại” mà em sáng tác lúc 6 tuổi (học lớp 1), khi chứng kiến người ông yêu thương của mình rời xa thế giới:

“Ngày ông đi. Trời lất phất mưa. Nhớ lại ngày ấy. Tôi cùng ông. Đưa bà…. Cũng ngày này. Trời mưa. Tôi đưa ông. Mưa sao buồn quá. Cứ mưa. Mưa mãi… Ông đã về với đất. Về với bà. Ông đi rồi. Ông ơi, ngủ nhé!”.

Quỳnh Như đã dịch bài thơ này ra lời Anh có tựa đề “To my dear grandad” như sau:

“The day you gone. The sky rain. Last day. Me and you cried for grandma. This day, the sky still rain. I criced for you. Rain is so sad. Rain, rain. You gone to ground. To grandma. You gone. Grandpa, miss you!”.

Hoàng Lê Huỳnh Như đã viết lên đoạn băng rôn ấy bằng tất cả tấm lòng mà cô cháu bé bỏng nhớ về hình bóng ông ngoại thân thương, giờ đã vĩnh viễn rời xa em.