Tranh chấp quyền sử dụng đất giữa anh em trong gia đình: Căn cứ và hướng giải quyết

Tranh chấp đất đai giữa các thành viên trong gia đình, đặc biệt là giữa anh chị em ruột, không chỉ làm rạn nứt tình cảm mà còn kéo dài qua nhiều năm nếu không được giải quyết đúng pháp luật. Một trong những dạng điển hình là tranh chấp đất giữa anh em trong quá trình thừa kế, sử dụng chung, hoặc phân chia tài sản. Vậy pháp luật Việt Nam hiện nay quy định thế nào về vấn đề này? Hướng giải quyết ra sao? Bài viết dưới đây, Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự sẽ phân tích toàn diện quy định pháp luật về “Tranh chấp quyền sử dụng đất giữa anh em trong gia đình: Căn cứ và hướng giải quyết?“.

1. Tranh chấp quyền sử dụng đất giữa anh em là gì?

Tranh chấp đất giữa anh em thường phát sinh khi các bên không thống nhất về:

• Quyền sở hữu (ai là người có tên trên sổ đỏ?).
• Quyền thừa kế (ai được hưởng, được chia bao nhiêu?).
• Việc quản lý, sử dụng chung đất (người này xây nhà, người kia không đồng ý…).
• Đất do cha mẹ để lại nhưng không có di chúc.

Loại tranh chấp này thường rất nhạy cảm và kéo dài do yếu tố “tình thân” đan xen yếu tố pháp lý.

2. Căn cứ pháp lý để giải quyết tranh chấp đất giữa anh em

Các văn bản pháp luật điều chỉnh bao gồm:

• Luật Đất đai 2024
• Bộ luật Dân sự 2015
• Luật Hôn nhân và Gia đình 2014
• Luật Công chứng 2024
• Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2025).
• Các văn bản hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao, Tổng cục Quản lý đất đai…

3. Các trường hợp tranh chấp phổ biến và hướng giải quyết

Trường hợp 1: Đất đứng tên cha mẹ, nhưng đã mất không để lại di chúc

Đây là tranh chấp thừa kế theo pháp luật. Các con (anh em) là hàng thừa kế thứ nhất theo quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015.

Hướng giải quyết:

• Làm thủ tục khai nhận di sản tại UBND hoặc công chứng
• Thỏa thuận chia đất, hoặc yêu cầu Tòa án chia thừa kế
• Nếu một người đã “giữ” đất trong thời gian dài, Tòa sẽ xem xét yếu tố đóng góp, công sức

Trường hợp 2: Một người đứng tên sổ đỏ, người kia cho rằng đất là tài sản chung

Đây là tranh chấp đòi lại quyền đồng sở hữu. Người yêu cầu phải chứng minh rằng:

• Đất có nguồn gốc cha mẹ để lại chung
• Có quá trình sử dụng chung, xây dựng cùng nhau
• Có bằng chứng chuyển nhượng nhưng không sang tên

Hướng giải quyết:

• Thu thập chứng cứ về nguồn gốc đất (sổ đỏ cũ, hóa đơn, giấy tay, nhân chứng)
• Gửi đơn hòa giải tại UBND
• Nếu không thành, khởi kiện ra Tòa yêu cầu xác lập đồng sở hữu

Trường hợp 3: Đã có thỏa thuận miệng chia đất, nhưng nay một người không công nhận

Tranh chấp phát sinh do thỏa thuận không lập thành văn bản → khó chứng minh

Hướng giải quyết:

• Yêu cầu lập vi bằng hoặc nhờ người làm chứng
• Đề nghị hòa giải và thương lượng lại
• Nếu không được, Tòa sẽ căn cứ theo chứng cứ sử dụng thực tế, công sức bảo quản, xây dựng…

4. Trình tự giải quyết tranh chấp đất đai giữa anh em theo luật

? Bước 1: Hòa giải tại UBND cấp xã/phường (bắt buộc)

Theo Khoản 2 Điều 235 Luật Đất đai 2024, mọi tranh chấp đất phải qua bước hòa giải trước khi kiện ra Tòa.

“…

Trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai quy định tại Điều 236 của Luật này, các bên tranh chấp phải thực hiện hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp.

…”.

⚖️ Bước 2: Khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền

Chuẩn bị hồ sơ gồm:

• Giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất (sổ đỏ, hợp đồng tặng cho, văn bản thừa kế…).
• Chứng cứ về việc sử dụng, xây dựng, đóng góp.
• Bản đồ, hình ảnh, nhân chứng nếu có.

? Bước 3: Án phí, thời gian giải quyết

• Án phí sơ thẩm: Tùy theo giá trị đất tranh chấp.
• Thời gian: 4-6 tháng (thực tế có thể lâu hơn nếu phức tạp).

5. Câu hỏi thường gặp về tranh chấp đất giữa anh em

❓Anh em không có sổ đỏ, có được quyền chia đất cha mẹ để lại?

✔️ Có, nếu chứng minh được đất là di sản thừa kế và chưa được chia.

❓Anh/em tôi tự ý bán đất cha mẹ để lại, tôi có đòi lại được không?

✔️ Có thể, nếu chứng minh đó là tài sản chung, chưa chia thừa kế, chưa được ủy quyền bán.

❓Không có di chúc, có được chia đều không?

✔️ Có. Nếu không có di chúc, các anh chị em là hàng thừa kế thứ nhất → chia đều theo pháp luật.

6. Lưu ý khi xử lý tranh chấp đất giữa anh em

• Giữ bằng chứng càng nhiều càng tốt: hóa đơn, bản vẽ, người làm chứng
• Không nên phá dỡ, xây dựng khi đang tranh chấp → có thể bị xử phạt hành chính
• Nên ưu tiên hòa giải và thỏa thuận, tránh kiện tụng kéo dài làm mất tình cảm gia đình

7. Kết luận

Tranh chấp đất giữa anh em là vấn đề vừa mang tính pháp lý, vừa rất phức tạp về mặt tình cảm. Dù pháp luật có cơ chế rõ ràng, nhưng để giải quyết dứt điểm, người trong cuộc cần chuẩn bị chứng cứ đầy đủ và cân nhắc giữa quyền lợi - đạo lý. Nếu bạn đang ở trong tình huống này, nên sớm liên hệ luật sư để được tư vấn kỹ lưỡng và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Với đội ngũ luật sư tư vấn đất đai, dân sự, doanh nghiệp giàu kinh nghiệm, Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự cam kết đồng hành cùng quý khách trong từng bước tư vấn giải quyết tranh chấp đất đai, tài sản, hợp đồng… cũng như hỗ trợ hỏi đáp pháp luật về nhà đất. Chúng tôi mang đến dịch vụ tư vấn tận tâm với chi phí hợp lý, bảo vệ tối đa quyền lợi hợp pháp cho khách hàng.

Liên hệ ngay để được hỗ trợ: Số điện thoại tư vấn: 0932049492 �� Email: gvndtb1992@gmail.com �� Website: https://luatsu-saigon.com