Khai thác thủy sản đang phải đối diện với nhiều khó khăn

Khai thác thủy sản nước ta đang phải đối diện với nhiều khó khăn (Ảnh minh họa: Đ.T)

Nhiều khó khăn “bủa vây”

Theo Tổng cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), trong năm 2022, tổng sản lượng khai thác thủy sản đạt 3,86 triệu tấn (giảm 1,8% so với năm 2021), trong đó khai thác biển đạt 3,66 triệu tấn, khai thác nội địa 198 nghìn tấn.

Về tàu cá khai thác thủy sản, tính đến 31/12/2022, số lượng tàu cá toàn quốc có 86.820 chiếc. Trong đó, tàu cá có chiều dài từ 6 - dưới 12m là 38.500 chiếc (chiếm 44,34%); tàu cá có chiều dài từ 12 - 15m 18.299 chiếc (chiếm 21,08%); tàu cá có chiều dài từ 15 - dưới 24m gồm 27.503 chiếc (chiếm 31,68%); tàu cá có chiều dài từ 24m trở lên 2.588 chiếc (chiếm 2,9%).

Cũng theo Tổng cục Thủy sản, tính đến nay (30/4/2023) đã có 28/28 tỉnh, thành phố ven biển thực hiện xong việc xác định hạn ngạch khai thác thủy sản tại vùng biển ven bờ và vùng lộng theo quy định của Điều 49 Luật Thủy sản năm 2017. Tổng số hạn ngạch đã xác định và công bố là 95.703 giấy phép (vùng biển khơi 31.297 giấy phép; vùng lộng 21.555 giấy phép; vùng ven bờ 42.851 giấy phép).

Hiện nay cả nước có 4.227 tổ đội sản xuất trên biển đang hoạt động với sự tham gia của 29.588 tàu cá, 179.601 lao động trên các vùng biển. Các mô hình này thường gồm từ 5-10 tàu làm cùng nghề, cùng khai thác trên một ngư trường có mối quan hệ thân thuộc như cùng dòng họ, anh em hay cùng làng xã… liên kết hỗ trợ nhau trong thiên tai, rủi ro trên biển, hỗ trợ về thông tin ngư trường, vận chuyển sản phẩm khai thác vào bờ hoặc vận chuyển nhiên liệu cho tàu còn khai thác ngoài biển…

Bên cạnh những kết quả trên, theo Tổng cục Thủy sản, hiện nay, khai thác thủy sản tại nước ta vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Ủy ban Châu Âu tiếp tục giữ cảnh báo “thẻ vàng” đối với thủy sản khai thác của Việt Nam, gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu thủy sản của nước ta vào thị trường EU.

Cùng với đó là tình trạng thiếu lao động chất lượng cao trong khai thác thủy sản đã và đang phổ biến ở nhiều địa phương; cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển ngành, nguồn lực đầu tư còn hạn chế, công tác duy tu, bảo trì chưa được địa phương quan tâm nhiều. Sản phẩm từ tàu khai thác mang hàm lượng ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật chưa cao làm cho năng suất lao động thấp, tổn thất sau thu hoạch và giá thành cao ảnh hưởng tính cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường.

Ngoài ra, giá xăng dầu trong năm 2022 tăng cao, gây khó khăn lớn đến hoạt động khai thác thủy sản. Theo phản ánh các chủ tàu cá và các địa phương, với giá dầu cao như hiện nay, khi tàu về bờ kết thúc chuyến biển sẽ có nhiều tàu phải tạm ngưng hoạt động do giá thu mua các mặt hàng thủy sản khai thác từ đầu năm đến nay không tăng, có loài hải sản giá lại thấp hơn cùng kỳ năm 2022.

Nâng cao độ chính xác của bản tin dự báo ngư trường

Theo Tổng cục Thủy sản, trong thời gian tới, khai thác thủy sản nước ta sẽ có những điều kiện thuận lợi nhất định. Đó là, lợi thế từ việc tận dụng các ưu đãi của Hiệp định CPTTP và EVFTA, mức thuế chống bán phá giá vào thị trường Hoa Kỳ giảm; các chương trình, đề án, kế hoạch thực hiện các mục tiêu, giải pháp Chiến lược phát triển thủy sản được triển khai đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương,…

Tuy nhiên, thực tế, lĩnh vực khai thác thủy sản đang phải đối diện với nhiều thách thức. Đó là việc, giá cước vận chuyển quốc tế chưa có xu hướng giảm, giá nguyên nhiên, vật liệu phục vụ sản xuất diễn biến vẫn rất phức tạp.

Bên cạnh đó là các khó khăn khi thời tiết diễn biến phức tạp do biến đổi khí hậu; sự thiếu hụt nguồn nước cấp cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long; yêu cầu ngày càng cao về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc của các thị trường; thẻ vàng của EC chưa được tháo gỡ; lao động trong khai thác thiếu về số lượng và chưa đáp ứng yêu cầu về chất lượng,…

Theo Tổng cục Thủy sản, trong năm 2023, ngành Thủy sản đề ra mục tiêu cơ bản duy trì ổn định tổng sản lượng thủy sản, trong đó điều chỉnh giảm dần sản lượng khai thác. Theo đó, tổng sản lượng thủy sản khoảng 8,74 triệu tấn, bằng 96,7% so với ước thực hiện năm 2022, riêng sản lượng khai thác khoảng 3,58 triệu tấn.

Nhằm khắc phục các khó khăn còn tồn tại, nâng cao hiệu quả khai thác thủy sản trong thời gian tới, Tổng cục Thủy sản cho biết, sẽ tập trung tăng cường điều tra biến động nguồn lợi hải sản ở các vùng biển, đặc biệt là vùng ven bờ để phục vụ việc xác định hạn ngạch giấy phép khai thác của các địa phương. Cùng với đó, nâng cao độ chính xác của bản tin dự báo ngư trường; đổi mới phương thức phát hành, cung cấp các bản tin dự báo ngư trường khai thác hải sản để ngư dân tiếp cận, biết và sử dụng trong sản xuất.

Đáng chú ý, theo dõi và nắm chắc về tình hình, diễn biến thời tiết và thông tin về nguồn lợi thủy sản nhằm chỉ đạo kịp thời, huy động tàu thuyền sản xuất các nghề phù hợp để khai thác có hiệu quả. Tham mưu quản lý tốt hạn ngạch khai thác hải sản, giảm dần số lượng tàu cá khai thác và đẩy mạnh công tác chuyển đổi nghề cho ngư dân đối với những nghề ảnh hưởng tới nguồn lợi hải sản.

Đồng thời, phối hợp với các đơn vị nghiên cứu đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ trong chế biến, bảo quản sản phẩm thủy sản khai thác, nâng cao giá trị sản phẩm.

Mặt khác, tiếp tục đẩy mạnh công tác tập huấn, tuyên truyền, phổ biến pháp luật liên quan đến khai thác thủy sản cho ngư dân. Hướng dẫn việc ghi nhật ký khai thác và báo cáo khai thác của tàu cá, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác truy xuất nguồn gốc thuỷ sản, kiểm tra, giám sát và cấp giấy chứng nhận, xác nhận thủy sản khai thác.

Tổ chức tập huấn, tuyên truyền, phổ biến cho cán bộ và ngư dân về các quy định của việc đảm bảo an toàn cho người và tàu cá hoạt động trên biển. Hướng dẫn sử dụng các trang thiết bị thông tin liên lạc trên tàu cá, quy tắc tránh va để đảm bảo an toàn trong sản xuất.

Nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động khai thác thủy sản, Tổng cục Thủy sản đề nghị các địa phương tổ chức đăng ký, cấp giấy phép, nhập thông tin tàu cá vào cơ sở dữ liệu tàu cá VNFISHBASE theo quy định; có biện pháp quản lý tàu cá chưa lắp thiết bị giám sát hành trình, ngăn chặn các tàu này đi hoạt động khai thác; xử lý triệt để, đúng quy định tàu cá bị mất kết nối.

Song song với đó, tăng cường công tác quản lý tàu cá, quản lý ngư trường nguồn lợi trên địa bàn, rà soát xóa đăng ký đối với tàu đã bị mất tích, mục nát không còn khả năng khắc phục; công khai hạn ngạch giấy phép khai thác tại địa phương,…/.