Đau quặn bụng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

Cơn đau quặn bụng là tình trạng thường gặp. Đây không phải là bệnh lý mà là triệu chứng của các bệnh lý ở dạ dày - ruột. Triệu chứng này có thể bắt nguồn từ thói quen sinh hoạt không điều độ của người bệnh.

Cơn đau quặn bụng là gì?

Cơn đau quặn bụng là tình trạng các cơ ở bụng, dạ dày hoặc ruột co thắt lại. Những cơn co thắt có thể xuất hiện với mức độ từ nhẹ tới nặng, gây đau và khó chịu cho người bệnh.

Nguyên nhân cơn đau quặn bụng

1. Căng cơ thành bụng

Các cơ bụng khi hoạt động quá mức có thể dẫn tới những cơn co thắt. Tình trạng này thường xảy ra ở người thường xuyên hoạt động thể lực nặng, nhất là đối với các động tác gập bụng.

2. Mất nước

Khi bị mất nước, cơ thể sẽ mất đi các chất điện giải. Tình trạng này có thể dẫn tới co thắt các cơ trên cơ thể, gồm cơ trong dạ dày. Nguyên nhân gây co thắt là do các cơ thiếu đi các chất điện giải như canxi, natri, magie. Khi mất chất điện giải, các cơ bắt đầu hoạt động bất thường, co thắt lại gây đau.

3. Đầy hơi, chướng bụng

Dạ dày khi bị đầy hơi có thể dẫn tới các cơn co thắt cơ ở ruột. Nguyên nhân do cơ thể đang cố gắng tống xuất hơi ra ngoài.

4. Bệnh viêm ruột

Bệnh Crohn, viêm loét đại tràng là những bệnh lý mạn tính. Bệnh Crohn có thể xuất hiện ở bất cứ vị trí nào trong ống tiêu hóa. Trong khi, bệnh viêm loét đại tràng thường chỉ ảnh hưởng tới đại tràng. Hai bệnh lý này đều gây ra tình trạng co thắt cơ ở ruột.

5. Hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích là bệnh tiêu hóa thường gặp. Bệnh đặc trưng với biểu hiện đau quặn bụng tái phát nhiều lần, đi kèm cảm giác khó chịu. Phần lớn trường hợp đều không thể xác định rõ nguyên nhân trực tiếp gây bệnh.

6. Viêm dạ dày và viêm dạ dày - ruột

Đây là tình trạng viêm ở dạ dày và ruột non. Người bệnh có thể cảm nhận được các cơn đau quặn bụng, kèm theo một số triệu chứng như đầy bụng, tiêu chảy, buồn nôn…

7. Viêm đại tràng nhiễm khuẩn

Bệnh có thể gây cơn đau quặn bụng do tình trạng viêm và kích thích ở đại tràng. Một số vi khuẩn gây bệnh gồm Clostridium, Salmonella, và E.coli.

8. Viêm ruột và viêm đại tràng do thiếu máu cục bộ

Một số trường hợp viêm đại tràng có thể là do thiếu máu nuôi ruột. Các cơn co thắt có thể xuất hiện trong trường hợp này.

9. Táo bón

Khi bị táo bón, áp lực trong lòng ruột tăng lên gây giãn ruột. Vì thế, người bệnh táo bón cũng rất dễ bị co thắt cơ ở ruột.

10. Liệt ruột

Liệt ruột có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như nhiễm trùng, viêm, vừa mới phẫu thuật (đặc biệt là ở vùng bụng), sử dụng ma túy, mắc các bệnh nặng, lối sống lười vận động. Tình trạng này gây căng đầy dịch và khí ở ruột, khiến ruột bị giãn, gây đau cho người bệnh.

11. Liệt dạ dày

Liệt dạ dày là tình trạng trong đó nhu động dạ dày giảm hoặc mất hẳn. Tình trạng này chủ yếu xuất hiện ở người bệnh đái tháo đường. Bệnh nhân có thể gặp phải các cơn co thắt dạ dày, nhất là là sau khi ăn.

12. Cơn đau quặn bụng trong thai kỳ

Cơn đau quặn bụng cũng thường gặp ở thai phụ. Phần lớn nguyên nhân co thắt thường là vô hại. Tuy nhiên, thai phụ cũng nên đi khám khi các cơn co thắt gây đau, dai dẳng hoặc thường xuyên lặp lại.

Các triệu chứng đi kèm khi đau quặn bụng

Tình trạng đau quặn bụng có thể kèm theo các triệu chứng như:

• Chướng bụng, ợ hơi
• Buồn nôn và nôn
• Đau quặn bụng có thể kéo dài vài phút, thậm chí là đến vài giờ
• Màu và mùi phân có bất thường
• Sốt
• Mệt mỏi, khó thở, chóng mặt, mạch đập nhanh
• Nữ giới có thể bị tiết nhiều dịch ở âm đạo, chảy nhiều máu kinh
• Tiêu chảy, táo bón, thói quen đại tiểu tiện thay đổi

Chẩn đoán cơn đau quặn bụng

Chẩn đoán nhằm mục đích xác định nguyên nhân gây cơn đau quặn bụng. Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh mô tả các triệu chứng gặp phải, thăm khám lâm sàng, khai thác bệnh sử.(1)

Sau đó, bác sĩ có thể đề nghị người bệnh thực hiện xét nghiệm máu, chẩn đoán hình ảnh như siêu âm bụng hoặc chụp CT-SCAN.

Điều trị cơn đau quặn bụng

1. Các biện pháp chăm sóc tại nhà

Một số biện pháp dưới đây có thể giúp người bệnh cải thiện tình trạng đau quặng bụng. Với thai phụ, cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi áp dụng những biện pháp chăm sóc tại nhà.

• Nhiệt liệu pháp: Liệu pháp này giúp các cơ thư giãn. Nhiệt liệu pháp đặc biệt hiệu quả đối với các trường hợp hoạt động cơ quá mức gây đau quặn bụng.
• Massage: Để thư giãn các cơ, người bệnh có thể nhờ người nhà hoặc tự massage vùng bụng của mình.
• Uống trà hoa cúc: Loại trà này có thể giúp thư giãn dạ dày, làm dịu các cơn co thắt. Ngoài ra, trà hoa cúc cũng là một liệu pháp điều trị đầy hơi rất tốt.
• Bổ sung các chất điện giải: Khi những cơn co thắt xuất hiện do cơ thể bị thiếu nước, người bệnh nên nhanh chóng bù lại những chất điện giải. Tuy nhiên, bệnh nhân có tiền căn suy thận cần cẩn trọng. Vì một số chất điện giải như natri có thể khiến các vấn đề ở thận nặng hơn.
• Thuốc giảm đau: Các loại thuốc giảm đau như ibuprofen, acetaminophen có thể cải thiện tình trạng đau quặn bụng. Tuy nhiên, người bệnh nên cẩn trọng khi sử dụng thuốc. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
• Thuốc kháng axit: Axit dạ dày có thể gây viêm dạ dày, dẫn tới các cơn đau. Vì thế, đối với trường hợp này, những loại thuốc kháng axit hoặc ức chế bơm proton có khả năng làm giảm axit dạ dày. Tuy vậy, việc dùng thuốc cần có sự tư vấn từ bác sĩ.
• Nghỉ ngơi: Đối với các trường hợp co thắt do hoạt động cơ quá mức, người bệnh nên giảm tập thể dục thể thao, dành nhiều thời gian nghỉ ngơi.

2. Can thiệp y tế

Nếu cơn đau quặn bụng gây ra do đầy hơi, thiếu nước, căng giãn cơ, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà. Với các trường hợp nặng hơn, người bệnh nên đi khám để có hướng xử trí sớm, ngăn ngừa tiến triển nặng.

Khi thăm khám, bác sĩ thường cố gắng xem xét và xác định những nguyên nhân gây đau quặn bụng. Hướng điều trị đau quặn bụng sẽ dựa theo từng nguyên nhân. Người bệnh có thể được chỉ định các phương pháp điều trị gồm:

• Sử dụng kháng sinh điều trị vi khuẩn gây viêm dạ dày, viêm dạ dày-ruột
• Sử dụng thuốc thuộc dòng aminosalicylate nhằm điều trị viêm loét đại tràng, và một số trường hợp bệnh Crohn khác
• Dùng những loại thuốc corticosteroid để điều trị viêm loét đại tràng, bệnh Crohn
• Sử dụng thuốc chống co thắt khi người bệnh mắc hội chứng ruột kích thích hoặc những cơn co thắt nghiêm trọng không thể kiểm soát bởi những phương pháp điều trị khác.

Phòng ngừa cơn đau quặn bụng

Để giảm thiểu nguy cơ bị tình trạng đau quặng bụng, cần lưu ý:

• Vận động phù hợp: Mỗi ngày cần vận động phù hợp, tránh tập quá nặng. Vì tập nặng có thể làm tăng nguy cơ mắc chấn thương, ngoài ra còn tạo áp lực lớn lên các cơ, dễ dẫn tới tình trạng co thắt cơ. Người tập lưu ý luôn luyện tập đúng thư thế, nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi.
• Uống nhiều nước: Cơ thể khi bị mất chất điện giải do thiếu nước cũng có nguy cơ gây cơn đau quặn bụng. Vì thế, mỗi ngày cần cung cấp đủ nước cho cơ thể để phòng ngừa tình trạng này.
• Việc thay đổi chế độ ăn cũng là biện pháp giúp ngăn ngừa những cơn đau quặn bụng do đầy hơi, viêm dạ dày, hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột.
• Hạn chế sử dụng các loại thức uống có cồn.
• Tránh dùng các món ăn cay vì có nguy cơ gây kích thích dạ dày, khiến những cơn co thắt tiến triển nghiêm trọng hơn.
• Những món ăn chứa nhiều dầu mỡ cần hạn chế dùng vì có thể làm tăng nặng tình trạng đau quặn và những triệu chứng kèm theo.
• Đối với người mắc hội chứng ruột kích thích, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng về những thực phẩm an toàn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hầu hết các cơn đau quặn bụng đều tự khỏi mà không cần điều trị. Nếu tình trạng này gây đau đớn hoặc xảy ra thường xuyên, đây có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý. Hãy đi khám ngay khi xuất hiện các triệu chứng dưới đây:(2)

• Nôn mửa
• Rối loạn nhu động ruột
• Đau dữ dội, đặc biệt là kèm đau ngực
• Cơn đau kéo dài hoặc tái phát
• Sốt
• Khó thở, hụt hơi
• Các cơn đau gây nhiều cản trở trong sinh hoạt hằng ngày, làm giảm chất lượng cuộc sống.

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Ngoại Tổng hợp (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) thuộc Hệ thống BVĐK Tâm Anh là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho người bệnh gặp các vấn đề về đường tiêu hóa từ nhẹ đến nặng.

Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội soi tiêu hóa - Nội khoa và Ngoại khoa Tiêu hóa - Gan Mật Tụy - Hậu môn trực tràng chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm. Đặc biệt, các phương pháp ngoại khoa tiên tiến được áp dụng trong các lĩnh vực Nội soi và Phẫu thuật nội soi ít xâm lấn, giúp bệnh nhân nhanh hồi phục, không để lại sẹo bởi các tuổi hàng đầu như TS.BS Đỗ Minh Hùng, TTƯT.TS.BS Phạm Hữu Tùng, BS.CKII Nguyễn Quốc Thái, TS.BS Trần Thanh Bình, ThS.BS.CKII Trần Hiếu Nhân, BS.CKII Hồ Thị Bích Thủy, BS.CKI Đặng Lê Bích Ngọc; điều trị Gan Mật Tụy kỹ thuật hiện đại với TS.BS Phạm Công Khánh, BS.CKII Võ Ngọc Bích; thăm khám và tư vấn bệnh lý nội tiêu hóa với ThS.BS.CKII Lê Thanh Quỳnh Ngân, BS.CKI Huỳnh Văn Trung, BS.CKI Hoàng Đình Thành, ThS.BS Nguyễn Thị Ngọc Bích, ThS.BS.CKI Đoàn Hoàng Long; phẫu thuật trong điều trị các bệnh lý hậu môn trực tràng như ThS.BS Nguyễn Văn Hậu, ThS.BS Ngô Hoàng Kiến Tâm, ThS.BS Nguyễn Thanh Biên…

Các bác sĩ Khoa Ngoại Tổng hợp cũng dẫn đầu với các kỹ thuật hiện đại trong phẫu thuật nội soi ổ bụng với các tên tuổi chuyên gia như TTƯT.PGS.TS Triệu Triều Dương, ThS.BS.CKII Nguyễn Văn Trường, ThS.BS Lê Văn Lượng… Các chuyên gia thuộc lĩnh vực nội soi tiêu hóa tiêu biểu như TS.BS Vũ Trường Khanh, BSNT Đào Trần Tiến, BSNT Hoàng Nam, BS.CKII Bùi Quang Thạch…

Ngoài ra, bệnh viện còn được trang bị hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:

Cơn đau quặn bụng là tình trạng thường gặp, gây khó chịu cho người bệnh. Tuy nhiên, phần lớn trường hợp đều tự khỏi, không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên, người bệnh nên có biện pháp chăm sóc phù hợp, ngăn ngừa tái phát nhiều lần. Nếu cơn đau tiến triển nặng, bệnh nhân nên nhanh chóng đi tới các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và có hướng can thiệp sớm.