Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu về tâm lý học thực nghiệm với lược sử, các phương pháp, ứng dụng và cả công việc của các nhà tâm lý học thực nghiệm ở thời điểm hiện tại.
Lược Sử Về Tâm Lý Học Thực Nghiệm
Một trong những ứng viên sáng giá trong việc ghi nhận sự xuất hiện của tâm lý học thực nghiệm là Gustav Fechner. Sau khi hoàn thành bằng Tiến sĩ sinh học tại Đại học Leipzig, và tiếp tục công việc của mình với tư cách là một giáo sư, ông đã có một bước đột phá đáng kể trong quan niệm về các trạng thái tâm thần.
Các bước đột phá của Fechner trong việc hiểu về nhận thức đã được các nhà khoa học biểu dương: “Lập luận của Fechner về sự gia tăng cường độ của một kích thích là không tạo ra sự gia tăng một - một về cường độ của cảm giác… Ví dụ, khi thêm âm thanh của một tiếng chuông vào âm thanh của một chiếc chuông đã kêu sẽ tạo ra cảm giác gia tăng nhiều hơn so với việc thêm một chuông vào 10 chiếc chuông khác đã reo. Do đó, ảnh hưởng của cường độ kích thích không phải là tuyệt đối mà là tương đối với lượng cảm giác đã tồn tại”.
Điều này cho thấy nhận thức tâm thần đáp ứng với thế giới vật chất - tâm trí không phản ứng thụ động với một kích thích (nếu đúng như vậy, sẽ có một mối quan hệ tuyến tính giữa cường độ của một kích thích và nhận thức thực tế về nó), nhưng thay vào đó là phản ứng động với nó. Quan niệm này cuối cùng đã định hình phần lớn tâm lý học thực nghiệm, và lý thuyết nền tảng: rằng phản ứng của bộ não với môi trường có thể được định lượng.
Fechner tiếp tục nghiên cứu lĩnh vực này trong nhiều năm sau đó, thử nghiệm những ý tưởng mới liên quan đến nhận thức của con người. Trong khi đó, một nhà khoa học người Đức khác làm việc ở Heidelberg, bắt đầu công việc của mình về vấn đề đa nhiệm, và tạo ra sự thay đổi mô hình tiếp theo cho tâm lý học thực nghiệm. Nhà khoa học này là Wilhem Wundt, người đã tiếp bước Gustav Fechner.
Wilhem Wundt vẫn thường được nhắc tới như “cha đẻ của tâm lý học thực nghiệm” và ông cũng là người sáng lập ra nhiều lý thuyết trong lĩnh vực này. Ông đã bắt đầu phòng thí nghiệm tâm lý thực nghiệm đầu tiên, và cuối cùng chính thức hóa phương pháp này như một khoa học. Wundt đã thiết lập thành công những gì Fechner đã viết ra trên giấy.
Một số sự kiện quan trọng đã giúp hình thành lĩnh vực tâm lý học thực nghiệm bao gồm:
1874 - Wilhelm Wundt xuất bản cuốn sách giáo khoa tâm lý học thực nghiệm đầu tiên, "Grundzüge der Physologischen Psychologie" ("Các nguyên tắc của Tâm lý học Sinh lý").
1875 - William James mở một phòng thí nghiệm tâm lý học ở Hoa Kỳ. Phòng thí nghiệm được tạo ra với mục đích trình diễn lớp học hơn là để thực hiện nghiên cứu thử nghiệm ban đầu.
1879 - Phòng thí nghiệm tâm lý thực nghiệm đầu tiên được thành lập ở Leipzig, Đức. Tâm lý học thực nghiệm hiện đại bắt nguồn từ việc thành lập phòng thí nghiệm tâm lý học đầu tiên bởi nhà tâm lý học tiên phong Wilhelm Wundt vào cuối thế kỷ XIX.
1883 - G. Stanley Hall mở phòng thí nghiệm tâm lý thực nghiệm đầu tiên ở Hoa Kỳ tại Đại học John Hopkins.
1885 - Herman Ebbinghaus xuất bản cuốn "Über das Gedächtnis" ("Về trí nhớ") nổi tiếng của mình, sau này được dịch sang tiếng Anh là "Trí nhớ: Đóng góp cho Tâm lý học Thực nghiệm." Trong tác phẩm, Ebbinghaus mô tả các thí nghiệm về học tập và trí nhớ mà ông đã tự mình tiến hành.
1887 - George Truball Ladd xuất bản cuốn sách "Các yếu tố của Tâm lý học Sinh lý", cuốn sách đầu tiên của Mỹ bao gồm một lượng thông tin đáng kể về tâm lý học thực nghiệm.
1887 - James McKeen Cattell thành lập phòng thí nghiệm tâm lý học thực nghiệm thứ ba trên thế giới tại Đại học Pennsylvania.
1890 - William James xuất bản cuốn sách giáo khoa kinh điển của mình, "Các nguyên tắc của Tâm lý học."
1891 - Mary Whiton Calkins thành lập phòng thí nghiệm tâm lý học thực nghiệm tại Đại học Wellesley, trở thành người phụ nữ đầu tiên thành lập phòng thí nghiệm tâm lý học.
1893 - G. Stanley Hall thành lập Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, một tổ chức chuyên nghiệp và khoa học lớn nhất của các nhà tâm lý học ở Hoa Kỳ.
1920 - John B. Watson và Rosalie Rayner thực hiện Thí nghiệm Little Albert nổi tiếng hiện nay của họ, trong đó họ chứng minh rằng phản ứng cảm xúc có thể được điều hòa một cách cổ điển ở con người.
1929 - Cuốn sách "Lịch sử tâm lý học thực nghiệm" của Edwin Boring được xuất bản. Boring là một nhà tâm lý học thực nghiệm có ảnh hưởng, người đã cống hiến cho việc sử dụng các phương pháp thực nghiệm trong nghiên cứu tâm lý học.
Năm 1955 - Lee Cronbach xuất bản cuốn "Tính xác thực trong các bài kiểm tra tâm lý", trong đó phổ biến việc sử dụng giá trị cấu trúc trong các nghiên cứu tâm lý.
1958 - Harry Harlow xuất bản "Bản chất của tình yêu", trong đó mô tả các thí nghiệm của ông với những con khỉ vội vàng về sự gắn bó và tình yêu.
1961 - Albert Bandura tiến hành thí nghiệm búp bê Bobo nổi tiếng của mình, nó đã chứng minh tác động của việc quan sát đối với hành vi hung hăng.
>>> Tham Khảo: Nguồn Gốc Tâm Lý Học
Phương Pháp Của Tâm Lý Học Thực Nghiệm
Vậy chính xác thì các nhà nghiên cứu điều tra tâm trí và hành vi của con người như thế nào trong tâm lý học thực nghiệm?
Các nhà tâm lý học thực nghiệm sử dụng nhiều phương pháp và công cụ nghiên cứu khác nhau để điều tra hành vi của con người. Các phương pháp trong danh mục tâm lý học thực nghiệm bao gồm các thí nghiệm, nghiên cứu trường hợp, nghiên cứu tương quan và quan sát tự nhiên.
Thử Nghiệm (Experiments)
Thử nghiệm vẫn là tiêu chuẩn chính trong nghiên cứu tâm lý. Trong một số trường hợp, các nhà tâm lý học có thể thực hiện các thí nghiệm để xác định xem có mối quan hệ nguyên nhân và kết quả giữa các biến số khác nhau hay không.
Những điều cơ bản của việc tiến hành một thí nghiệm tâm lý học bao gồm:
Chỉ định ngẫu nhiên người tham gia vào các nhóm
Xác định các biến
Phát triển một giả thuyết
Thao tác với các biến độc lập
Đo lường các biến phụ thuộc
Một ví dụ nghiên cứu tâm lý học thực nghiệm là thực hiện một nghiên cứu để xem liệu tình trạng thiếu ngủ có làm giảm hiệu suất trong bài kiểm tra lái xe hay không. Người thử nghiệm có thể kiểm soát các biến số khác có thể ảnh hưởng đến kết quả, thay đổi thời lượng ngủ của những người tham gia vào đêm hôm trước.
Tất cả những người tham gia sau đó sẽ tham gia một bài kiểm tra lái xe giống nhau thông qua thiết bị mô phỏng hoặc trên một khóa học có kiểm soát. Bằng cách phân tích kết quả, các nhà nghiên cứu có thể xác định xem những thay đổi trong biến độc lập (thời lượng ngủ) có dẫn đến sự khác biệt trong biến phụ thuộc (hiệu suất trong bài kiểm tra lái xe) hay không.
Nghiên Cứu Trường Hợp (Case Study)
Case-study - các nghiên cứu trường hợp cho phép các nhà nghiên cứu nghiên cứu sâu về một cá nhân hoặc một nhóm người.
Khi thực hiện một nghiên cứu trường hợp, nhà nghiên cứu thu thập mọi phần dữ liệu có thể, thường quan sát người hoặc nhóm trong một khoảng thời gian và trong nhiều tình huống khác nhau. Họ cũng thu thập thông tin chi tiết về lý lịch của đối tượng — bao gồm lịch sử gia đình, giáo dục, công việc và đời sống xã hội — cũng được thu thập.
Những nghiên cứu như vậy thường được thực hiện trong những trường hợp không thể thực hiện thử nghiệm. Ví dụ: một nhà khoa học có thể tiến hành một nghiên cứu trường hợp khi người quan tâm đã có một trải nghiệm độc đáo hoặc hiếm có mà không thể tái tạo trong phòng thí nghiệm.
Nghiên Cứu Tương Quan (Correlation Research)
Nghiên cứu tương quan là một phương pháp tâm lý học thực nghiệm giúp các nhà nghiên cứu có thể xem xét mối quan hệ giữa các biến số khác nhau.
Trong khi các nghiên cứu như vậy có thể xem xét các mối quan hệ, chúng không thể được sử dụng để ngụ ý các mối quan hệ nhân quả. Quy tắc vàng là mối tương quan không bằng nhau về nhân quả.
Các Quan Sát Tự Nhiên (Naturalistic Observations)
Quan sát theo tự nhiên cho phép các nhà nghiên cứu có cơ hội quan sát mọi người trong môi trường tự nhiên của họ.
Phương pháp tâm lý học thực nghiệm này có thể đặc biệt hữu ích trong trường hợp các nhà điều tra tin rằng bối cảnh phòng thí nghiệm có thể có ảnh hưởng quá mức đến các hành vi của người tham gia.
Các Nhà Tâm Lý Học Thực Nghiệm Làm Công Việc Gì?
Các nhà tâm lý học thực nghiệm làm việc trong nhiều môi trường khác nhau, bao gồm các trường cao đẳng, đại học, trung tâm nghiên cứu, chính phủ và các doanh nghiệp tư nhân.
Những người làm việc trong môi trường học thuật thường dạy các khóa học tâm lý học bên cạnh việc thực hiện nghiên cứu và xuất bản những phát hiện của họ trên các tạp chí chuyên nghiệp. Các nhà tâm lý học thực nghiệm khác làm việc với các doanh nghiệp để khám phá các cách giúp nhân viên làm việc hiệu quả hơn hoặc tạo ra một nơi làm việc an toàn hơn — một lĩnh vực chuyên môn được gọi là tâm lý học về các yếu tố con người.
>>> Tham Khảo: Tâm Lý Học Cộng Đồng & Tâm Lý Học Nhân Văn
Ứng Dụng
Các phương pháp tâm lý học thực nghiệm được sử dụng rộng rãi trong tất cả các lĩnh vực tâm lý học.
Các nhà tâm lý học phát triển sử dụng các phương pháp thực nghiệm để nghiên cứu cách con người phát triển từ thời thơ ấu và trong suốt cuộc đời.
Các nhà tâm lý học xã hội sử dụng các kỹ thuật thực nghiệm để nghiên cứu cách mọi người bị ảnh hưởng bởi các nhóm.
Các nhà tâm lý học làm việc về sức khỏe dựa vào thực nghiệm và nghiên cứu để hiểu rõ hơn về các yếu tố góp phần vào sức khỏe và bệnh tật.
>>> Tham Khảo: 7 Trường Phái Tâm Lý Học
Nguồn:
Verywellmind - How Does Experimental Psychology Study Behavior?
Shiraev, E. (2015). A history of psychology. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2011). A History of Modern Psychology. Cengage, Canada.
Watson, J.B.; Rayner, R. (1920). “Conditioned emotional reactions”. Journal of Experimental Psychology. 3 (1): 1-14. doi:10.1037/h0069608.
Pavlov, I. P. (1928). Lectures on conditioned reflexes. (Translated by W.H. Gantt) London: Allen and Unwin.
Brewer, C. L. (1991). Perspectives on John B. Watson. In G. A. Kimble, M. Wertheimer, & C. White (Eds.), Portraits of pioneers in psychology (pp. 171-186). Washington, DC: American Psychological Association.
Hãy liên hệ với số hotline 0977.729.396 của Viện ngay hôm nay để được tư vấn tận tình.
Hình ảnh một số bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý được đào tạo bài bản và giàu kinh nghiệm của Viện Tâm Lý Việt - Pháp:
-
Viện Tâm lý Việt - Pháp
Trụ sở chinh & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội
Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Landmark 81, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P.22, Q. Bình Thạnh, Tp. Hồ Chí Minh
Hotline: 0912.012.684 (Zalo, 24/7)
Email: daotao@tamlyvietphap.vn
Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn
