Nếu bạn đã từng đi khám mắt, bạn có lẽ sẽ hiểu thế nào là test tâm lý. Các bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành một loạt các xét nghiệm về mắt như đo thị lực, kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng,... Các kết quả khám sẽ giúp họ chẩn đoán bệnh và lập kế hoạch điều trị mắt phù hợp với bạn như cắt kính mắt, chỉ định dùng thuốc uống hoặc thuốc nhỏ mắt.
Tương tự như vậy, test tâm lý là bước mà các nhà tâm lý học và các bác sĩ tâm thần thực hiện. Bằng cách để thân chủ tiến hành các bài kiểm tra, các chuyên gia có thể đưa ra chẩn đoán về sức khỏe tâm thần và phương pháp điều trị tương ứng.
Đánh Giá Tâm Lý Là Gì?
Đánh giá tâm lý, test tâm lý hoặc tiếng Anh gọi là Psychological Assessment là một loạt các bài kiểm tra do nhà tâm lý học tiến hành thực hiện để thu thập thông tin về cách mọi người suy nghĩ, cảm nhận, cư xử và phản ứng. Những phát hiện qua các bài kiểm tra này được sử dụng như các dữ liệu trong các báo cáo về khả năng và hành vi của người đó—được gọi là báo cáo tâm lý—sau đó được sử dụng làm cơ sở để đưa ra các khuyến nghị về cách điều trị.
Các báo cáo và đánh giá tâm lý cũng được sử dụng trong các lĩnh vực khác—chẳng hạn như trong trường hợp lập kế hoạch nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên hoặc trong quy trình xin việc để xác định mức độ phù hợp của ứng viên với vai trò mở.
Quá Trình Tạo Ra Một Đánh Giá Tâm Lý
Quá trình này gồm các bước:
Phỏng vấn
Quan sát
Đánh giá bằng văn bản
Hội chẩn với các chuyên gia sức khỏe tâm thần khác
Các bài kiểm tra tâm lý chính thức
Đánh giá tâm lý cũng được sử dụng trong các lĩnh vực khác, như:
Giáo dục—để đánh giá khả năng học tập và tiến bộ của học sinh trong lớp học
Hệ thống pháp luật—để đánh giá tình trạng sức khỏe tâm thần của một người
Thế Nào Là Trắc Nghiệm Tâm Lý?
Bài test tâm lý được sử dụng để đo lường các khả năng khác nhau của một cá nhân, chẳng hạn như năng khiếu của họ trong một lĩnh vực cụ thể, các chức năng nhận thức như trí nhớ và nhận dạng không gian, hoặc thậm chí các đặc điểm như tính hướng nội. Những bài kiểm tra này dựa trên các lý thuyết tâm lý đã được kiểm nghiệm khoa học.
Hình thức của một bài kiểm tra có thể khác nhau, từ các bài kiểm tra bằng bút chì và giấy cho đến các bài kiểm tra trên máy tính. Chúng có thể bao gồm các hoạt động như giải câu đố, vẽ, giải quyết vấn đề logic và trò chơi trí nhớ.
Một số bài kiểm tra cũng sử dụng các kỹ thuật—được gọi là kỹ thuật phóng chiếu (projective techniques)—nhằm tiếp cận tiềm thức. Trong những trường hợp này, phản ứng của đối tượng được phân tích thông qua diễn giải tâm lý và các thuật toán phức tạp hơn so với các kỹ thuật phi phóng chiếu đã đề cập ở trên. Ví dụ, bài kiểm tra Rorschach, hay bài kiểm tra vết mực có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc về tính cách và hoạt động cảm xúc của một người.
Các bài kiểm tra tâm lý cũng có thể liên quan đến việc quan sát hành vi và tương tác của ai đó. Dựa trên kết quả của bài kiểm tra, một suy luận sẽ được rút ra về khả năng và tiềm năng vốn có của cá nhân.
Tham khảo: Tổng quan về các bài test tâm lý
Test Tâm Lý Đo Lường Điều Gì?
Các bài test tâm lý không chỉ xuất hiện trong lĩnh vực tâm lý mà còn ở nhiều lĩnh vực khác, bao gồm:
Đánh giá sức khỏe tâm thần
Đánh giá sức khỏe tâm thần bao gồm thông tin về tiền sử bệnh của một người, tiền sử gia đình của họ và tình trạng sức khỏe tâm thần hiện tại của họ. Đánh giá giúp xác định xem có bất kỳ vấn đề sức khỏe tâm thần nào hay không và xác định chẩn đoán cũng như điều trị phù hợp.
Đánh giá hành vi thích ứng
Đánh giá này đo lường các kỹ năng xã hội và thực tế của một người, để xác định khả năng hoạt động hàng ngày của thân chủ trong các môi trường như nhà, trường học hoặc nơi làm việc; và thường được tiến hành cùng với các bài kiểm tra nhận thức, tự nhận thức bản thân.
Tham khảo: Maladaptive behavior - Hành vi thích ứng không tốt
Kiểm tra năng khiếu
Bài kiểm tra năng khiếu đo lường khả năng của một người trong việc thực hiện các loại nhiệm vụ khác nhau nhằm xác định các lĩnh vực mà họ có kỹ năng tốt nhất. Một số người có thể giỏi hơn với các nhiệm vụ định lượng đòi hỏi kỹ năng suy luận logic và toán học, một số người giỏi ngôn ngữ và một số người giỏi tư duy sáng tạo.
Các bài kiểm tra này được chuyên gia hướng nghiệp sử dụng để đánh giá khả năng và tìm ra loại nghề nghiệp hoặc vai trò công việc mà một người có thể phù hợp.
Kiểm tra nhận thức
Bài kiểm tra nhận thức đo lường khả năng nhận thức về bản thân của một người về việc giải quyết vấn đề, lập luận, từ vựng, hiểu và ghi nhớ. Chúng thường được gọi là bài kiểm tra trí thông minh hoặc chỉ số IQ, và được sử dụng trong lĩnh vực giáo dục để xác định điểm mạnh và tiềm năng của một người.
Ví dụ, có các bài test tâm lý cho trẻ để đánh giá khả năng của chúng trong các môn học khác nhau; cho phép các nhà giáo dục giúp trẻ học các môn học mà chúng gặp khó khăn.
Tham Khảo: Đánh giá rối loạn phát triển ở trẻ em
Kiểm tra giáo dục/thành tích
Kiểm tra giáo dục được tiến hành để kiểm tra mức độ tiến bộ của một cá nhân trong việc học một môn học cụ thể—như toán học, đọc hiểu—để xác định bất kỳ khó khăn nào họ có thể gặp phải trong môn học đó.
Kiểm tra tâm lý pháp y
Kiểm tra pháp y được sử dụng trong lĩnh vực pháp lý, để xác định xem nghi phạm có khả năng phạm tội hay không. Nó bao gồm các bài kiểm tra nhận thức, tính cách và tâm thần.
Kiểm tra tâm thần
Các xét nghiệm tâm thần phân tích cách thức hoạt động của bộ não của một cá nhân, nhằm xác định bất kỳ vấn đề nào trong quá trình hoạt động của nó.
Đánh giá nhân cách
Bài kiểm tra này tập trung vào các đặc điểm tính cách của con người trong một cá nhân. Nó giúp đánh giá xem một người hướng nội hay hướng ngoại, thận trọng hay bất cẩn,... và cách họ có thể phản ứng hoặc ứng phó với các tình huống khác nhau trong cuộc sống.
Kết Lại
Các test tâm lý sẽ luôn cần dựa trên bối cảnh của người được kiểm tra, bao gồm các yếu tố như môi trường, tình trạng kinh tế xã hội hoặc sức khỏe thể chất của họ... Mặc dù các bài kiểm tra, đánh giá tâm lý được sử dụng với các thang đo đã được khoa học kiểm chứng, nhưng việc sử dụng kết quả của nó làm tiêu chí độc lập có thể dẫn đến việc chẩn đoán sai lệch.
Điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù nhiều bài kiểm tra tâm lý nhắc bên trên dễ dàng thực hiện trên Internet, nhưng việc thực hiện chúng mà không có ý kiến của chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể dẫn đến những phân tích phi thực tế về tính cách, năng khiếu hoặc hành vi của bạn. Và điều này đồng nghĩa với những rủi ro của việc tự chẩn đoán bệnh.
Do đó, nếu bạn đang nghi ngờ bản thân có các dấu hiệu của bệnh tâm lý và muốn thực hiện các đánh giá tâm lý, hãy liên hệ với Viện Tâm lý Việt - Pháp để được sắp xếp lịch hẹn đánh giá, chẩn đoán và điều trị cùng các chuyên gia đầu ngành của chúng tôi.
Nguồn: WhiteSwanFoundation - What are psychological tests and what are they used for?
