Hệ điều hành Windows là gì?
Hệ điều hành Windows là một hệ thống phần mềm được phát triển bởi Microsoft, đóng vai trò là giao diện giữa người dùng và phần cứng của máy tính. Nó cung cấp một môi trường đồ họa người dùng (GUI) tiện lợi, cho phép người dùng thực hiện các thao tác như mở ứng dụng, quản lý tệp tin, và truy cập Internet một cách dễ dàng. Từ phiên bản đầu tiên ra mắt vào năm 1985, Windows đã trải qua nhiều bản cập nhật và nâng cấp, mỗi phiên bản mới đều mang lại những cải tiến về tính năng, hiệu suất và bảo mật. Windows trở thành hệ điều hành phổ biến nhất trên thế giới, được sử dụng rộng rãi trong các môi trường như gia đình, văn phòng, và giáo dục. Nó hỗ trợ một loạt các ứng dụng phần mềm, từ các ứng dụng văn phòng cơ bản đến những phần mềm chuyên nghiệp và trò chơi điện tử, làm cho nó trở thành một lựa chọn linh hoạt cho nhiều loại người dùng.Windows 10 là gì?
Windows 10 là hệ điều hành thành công nhất của Microsoft dành cho máy tính cá nhân. Chính thức được công bố vào năm 2014, nó đã giới thiệu một hệ thống cập nhật liên tục (rolling updates) cho các tính năng (features) và chức năng (functionality) cho hệ điều hành và phần mềm được cài đặt trên đó. Ý tưởng là liên tục cải thiện hệ thống với các bản cập nhật nhỏ, giảm lượng gián đoạn tạo ra bởi các bản cập nhật lớn hơn. Không chỉ như vậy, để đẩy mạnh sự thông dụng của Win 10, Microsoft đã cho phép các máy đang chạy Windows 7 (ra mắt năm 2002) được nâng cấp (upgrade) hoàn toàn miễn phí lên thẳng Windows 10 thay vì phải đi qua Windows 8/8.1 (một trong những bản Windows thất bại về mặt marketing và sự trãi nghiệm người dùng). Vậy Windows 10 có điểm gì mạnh gì mà Microsoft tự tin như thế. Sau đây là những cải tiến đáng kể và hiệu quả mà Windows 10 đem lại cho người dùng những trãi nghiệm sử dụng thật sự tốt so với các phiên bản trước đây của mình:- Thời gian khởi động và vận hành nhanh hơn: đây thật sự là điều mà tất cả các phiên bản Windows trước đó đã khiến người dùng ngán ngẩm và thậm chí xem là mặc nhiên khi sử dụng hệ điều hành này. Nhưng từ phiên bản Windows 10 trở đi, tình trạng này đã bị xóa bỏ, chỉ chưa đến 20 giây là máy tính đã sẵn sàng để làm việc tính từ lúc bật nút công tắc khởi động. Đặc biệt là nếu Windows 10 được cài đặt trên những đĩa cứng SSD, thời gian có khi còn chưa đến 10 giây.
- Tính bảo mật được nâng cao đáng kể: nói không phải ngoa là hệ điều hành Windows 10 thật sự được Microsoft tập trung cải tiến đáng kể về tính bảo mật và cung cấp hẳn một chương trình chống vi-rút và các phần mềm độc hại rất hiệu quả tên là Windows Security, được cập nhật thường xuyên qua mỗi lần update. Có thể nói, bạn không cần phải cài thêm bất cứ phần mềm diệt vi-rút nào khác.
- Giao diện cải tiến đơn giản nhưng ưa nhìn: Giao diện cũng là một cái tiến không thể bỏ qua trên bản Windows 10 này, toàn bộ các biểu tượng (icon), giao diện cửa sổ làm việc và cả thanh menu Start đều được thiết kế lại, khiến cho màn hình làm việc trở nên gọn gàng và rộng rãi hơn. Bạn sẽ không còn cảm giác rối rắm trong thao tác của Windows 8/8.1, nặng nề về màn hình làm việc như trên Windows 7. Tuy nhiên, hiệu xuất hoạt động lại không hề giảm so với các phiên bản tiền nhiệm, nhiều khi lại nhanh hơn vì ít thao tác và ít màu mè hơn.
- Hỗ trợ màn hình cảm ứng nhanh và mượt mà hơn: sự thành công của máy tính bảng Surface đã là một minh chứng rõ ràng nhất cho những cải tiến về màn hình cảm ứng của Windows 10, khiến cho nó ngày càng được đón nhận là trãi nghiệm sử dụng tốt không thua kém gì các màn hình cảm ứng của iPad hay các máy tính bảng Android cao cấp trên thị trường.
- Tính ổn định và quản lý RAM được nâng cao đáng kể: tình trạng máy chậm hoặc treo sau 1 khoảng thời gian sử dụng và buộc người dùng phải khởi động lại máy (restart) thường xuyên là điều bình thường đối với các phiên bản Windows trước đó, cũng như tình trạng thiếu bộ nhớ khiến nhiều ứng dụng phải chạy ì ạch giờ đã hiếm khi xảy ra trên Widnows 10. Hiện tại, nếu không phải restart máy do các bản update yêu cầu thì gần như bạn sẽ quên luôn vấn đề này.
Yều cầu về phần cứng
Sau đây là những yêu cầu cơ bản để cài Win 10 trên máy tính của bạn. Nếu thiết bị của bạn không đáp ứng các yêu cầu này, bạn có thể không có trải nghiệm tuyệt vời với Windows 10 và nên cân nhắc mua một PC mới. Với những yêu cầu về phần cứng ở trên thì quả thật không là gì đối với các máy tính được sản xuất trong vòng 10 năm trở lại đây.Một số lưu ý khác
Nếu bạn muốn nâng cấp từ các phiên bản Windows trước đó lên Win 10 thì bạn cần chú ý thêm:- Win 10 chỉ cho phép nâng cấp trực tiếp từ phiên bản Windows 7 SP1 trở về sau,
- Nếu các phiên bản Windows cũ hơn Windows 7 SP1 thì bạn phải hoặc cài đặt mới Win 10 (bài viết này sẽ hướng dẫn bạn theo cách này) hoặc nâng cấp lên Widnows 7 SP1 trước khi nâng cấp lên Win 10.
- Sử dụng “Trình trợ giúp Cập nhật Windows 10” (Widnows Update Assistant) để giúp bạn kiểm tra độ tương thích của phần cứng và phần mềm cũng như các bản cập nhật tính năng trên máy tính của bạn.
Cài đặt Windows 10
Có 3 cách chính để cài Win 10, đó là:- Cài đặt từ thiết bị gắn ngoài: có thể là từ đĩa DVD, cũng có thể là từ USB FlashDrive.
- Cài đặt từ thiết bị gắn trong: chính là từ ổ cứng của máy tính.
- Sử dụng bản Ghost Win 10 đa cấu hình: đây là cách nhanh nhất nhưng không chính thống và tiềm tàng khá nhiều lỗi khi vận hành cũng như dễ bị dính vi-rút hoặc các phần mềm độc hại (Malware).
Tải xuống tập tin ISO cài đặt Windows 10
Bước 1: Hãy vào trang web chính thức của Windows 10 theo đường dẫn sau: https://www.microsoft.com/en-us/software-download/windows10 Trang web hiện lên, hãy tìm mục “Create Windows 10 Installation media” và nhấp nút [Download tool now] để tải về trình cài đặt. (Tại thời điểm viết bài hướng dẫn này, bản Win 10 mới nhất là Windows 10 21H1) Sau đó chỉ đường dẫn nơi lưu trữ trình cài đặt này (Vd: D:Softwares) Bước 2: Mở trình cài đặt này lên để bắt đầu tiến hành tải và lưu tập tin ISO cài đặt cho Win 10. Trước tiên, trình cài đặt sẽ quét sơ hệ thống để kiểm tra tính tương thích của máy tính. Sau đó, cửa sổ trình cài đặt hiện một thông báo về thỏa thuận bản quyền của Microsoft khi sử dụng phần mềm này. Hãy kéo hộp thoại văn bản nội dung thỏa thuận xuống cuối cùng. Lúc này nút [Accept] sẽ sáng lên và hãy nhấp vào đó để chấp nhập đi tiếp. Trình cài đặt lúc này sẽ quét kiểm tra hệ thống máy tính thêm 1 lần nữa nhưng sẽ sâu và lâu hơn (Bạn cũng đừng lo, vì lần 1 đã thành công thì lần 2 không là gì cả!) Bước 3: Sau khi quét kiểm tra lần 2 xong, trình cài đặt sẽ hỏi bạn là muốn nâng cấp hay tạo đĩa cài đặt cho một máy khác. Hãy chọn tùy chọn “Create installation media (USB FlashDrive, DVD, or ISO file) for another PC”, rồi nhấp nút [Next] để tiếp tục. Bước 4: Cửa sổ chọn ngôn ngữ, kiến trúc và ấn bản xuất hiện. Các thông số là do quá trình quét kiểm tra trước đó tìm thấy được trên máy tính của bạn. Hãy bỏ chọn “Use the recommended option for this PC” vì chúng ta sẽ tải tập tin ISO cài Win 10 không chỉ cho máy tính của mình, mà còn có thể cho các máy tính khác nữa. Tiếp theo, bạn hãy chọn lại các mục ở trên, nhưng lưu ý là mục “Architecture” thì chọn là “Both”, có nghĩ là tập tin ISO cài Win 10 này gồm cả bản 32-bit và 64-bit. Sau khi chọn xong, hãy nhấp nút [Next] để tiếp tục. Bước 5: Cửa sổ tiếp theo đưa ra cho bạn 2 lựa chọn là tạo trực tiếp bộ cài Win 10 lên thiết bị lưu trữ USB flah drive hay là tạo tập tin ISO cài Win 10? Hãy chọn tùy chọn “ISO file” vì với tập tin ISO này, chúng ta cũng có thể sử dụng để ghi ra đĩa DVD hoặc tạo bộ cài đặ Win 10 lên thiết bị lưu trữ USB FlashDrive sau này cũng được. Sau đó, nhấp nút [Next] để tiếp tục. Bước 6: Hộp thoại Lưu trữ hiện lên và yêu cầu bạn chỉ nơi lưu tập tin ISO này. (Vd: D:Softwares). Bạn có thể đặt lại tên để cho dễ nhớ tại ô “File name”, rồi nhấp nút [Save] để tiếp tục. Tiếp theo đó, trình cài đặt bắt đầu tiến hành tải tập tin ISO cài Win 10 về trên máy của bạn. Bước 7: Sau khi tải xong tập tin ISO cài Win 10, cửa sổ chương trình sẽ có thể giúp bạn ghi ra đĩa DVD ngay nếu bạn chọn “Open DVD burner”, nếu chưa muốn hãy nhấp nút [Finish] để hoàn tất quá trình này. Vậy là “nhiên liệu” đã chuẩn bị xong. Tiếp theo, chúng ta sẽ “nạp nhiên liệu vào bình xăng” để chuẩn bị “vận hành”. Nhưng do tại thời điểm viết bài này, ổ đĩa và đĩa DVD không còn thịnh hành nữa nên tôi sẽ sử dụng USB FlashDrive để làm bộ cài Win 10 và hướng dẫn cách cài Win 10 bằng USB FlashDrive.Cài đặt Windows 10 bằng USB FlashDrive
Để có thể ghi từ tập tin ISO ra USB FlashDrive thì bạn cần phải có công cụ chuyên biệt (không thể dùng cách DVD burner để làm được). Có rất nhiều công cụ làm được điều này, nhưng Microsoft đã cung cấp cho chúng ta một công cụ miễn phí có từ hồi Windows 7 nhưng cực kỳ nhỏ gọn, nhanh chóng và hiệu quả, có tên là “Windows 7 USB/DVD Download Tool”. Tuy nhiên, công cụ này không còn đặt trên trang web chính thức của Microsoft (có lẽ là Microsoft muốn người dùng dần quên đi cái tên gọi Windows 7), nhưng giới “mộ đạo” thì đã tải xuống và lưu tại các trang web lưu trữ trên Internet (trong đó có tôi). Link tải xuống: https://download1080.mediafire.com/x2v318o5sn6g/b74vth84cio2ja5/Windows7-USB-DVD-tool.exe Sau khi tải vể, bạn hãy chạy cài đặt phần mềm này và thực hiện theo các bước sau: Bước 1: Cài đặt chương trình “Windows 7 USB/DVD Download Tool” Cửa sổ welcome hiện ra, nhấp nút [Next] để tiếp tục. Bước 2: Cửa số tiếp theo, nhấp nút [Install] để tiếp tục. Bước 3: Sau khi cài đặt xong, nhấp nút [Finish] để hoàn tất quá trình cài đặt. Lúc này trên màn hình máy tính của bạn xuất hiện biểu tượng (icon) của chương trình “Windows 7 USB/DVD Download tool”. Hãy mở chạy chương trình này để bắt đầu ghi bộ cài đặt Win 10 từ tập tin ISO đã tải xuống trước đó lên USB FlashDrive. Bước 4: Cửa sổ chương trình xuất hiện, nhấp nút [Browse] để chỉ đến nơi lưu trữ tập tin ISO cài Win 10 đã thực hiện ở trên. Bước 5: Hộp thoại “Open” xuất hiện, hãy chỉ đường dẫn và chọn tập tin ISO cài Win 10, rồi nhấp nút [Open] để tiếp tục. (vd: D:Softwares) Bước 6: Quay trở lại cửa sổ chương trình, nhấp nút [Next] để tiếp tục. Bước 7: Chương trình yêu cầu chúng ta hãy chọn ghi tập tin ISO ra thiết bị nào: USB FlashDrive hay DVD? Ở đây tôi chọn USB FlashDrive bằng cách nhấp nút [USB device] để tiếp tục. Bước 8: Tiếp theo, chương trình sẽ tự động tìm thiết bị lư trữ USB trên máy tính của bạn. Lúc này bạn hãy cắm USB FlashDrive vào cổng USB và bấm nút [Refresh] để chương trình tìm lại lần nữa. Lời khuyên: USB FlashDrive của bạn phải có dung lượng lớn hơn dung lượng của tập tin ISO cài Win 10 và phải được định dạng (format) trước khi sử dụng. Sau khi thực hiện xong, nhấp nút [Begin copying] để bắt đầu ghi tập tin ISO cài Win 10 vào USB FlashDrive của bạn. Bước 9: Sau khi thực hiện xong quá trình tạo bộ cài đặt Win 10 lên USB FlashDrive, nếu muốn tạo thêm 1 thiết bị dự phòng thì hãy nhấp nút [Start over] để thực hiện lại từ Bước 4 đến Bước 7, ngược lại thí đóng chương trình lại. Sau đó, nhớ đặt lại tên cho USB FlashDrive để dễ nhận biết sau này.
Hướng dẫn cài đặt Windows 10
Lưu ý: Trước khi khi thực hiện việc cài Win 10, tôi xin lưu ý với bạn một số vấn đề sau:- Sao lưu toàn bộ dữ liệu đang có trên máy tính của bạn qua một nơi khác để không bị mất nếu vô tình quá trình cài Win 10 xóa mất dữ liệu của bạn.
- Copy toàn bộ thư mục trình điều khiển thiết bị (Driver) trên máy ra ngoài để có thể tận dụng lại sau khi cài đặt xong Win 10 (thường thì thư mục này sẽ nằm ở ngoài cùng ổ đĩa C: với tên là “Setup” hoặc “Driver”).
- Nếu máy tính có gắn cáp mạng thì hãy rút nó ra cho đến khi Win 10 cài đặt xong.
- Định dạng thời gian và tiền tệ của hệ thống là “Vietnamese (Vietnam)” tại mục “Time and curency format”
- Kiểu bàn phím và các nhập là “US” tại mục “Keyboard or input method”
- Trước khi bắt đầu tôi đã có 1 lưu ý với bạn phải sao lưu tất cả dữ liệu có trong máy qua 1 nơi khác để tránh ở bước này bạn lúng túng không biết xóa các partition và ổ đĩa cứng nào mới là “Drive 0”
- “Drive 0” là ổ đĩa cứng được máy tính nhận biết là ổ đĩa cứng đầu tiên trong danh sách đĩa cứng có trong máy.
- Tại sao bước này phải xóa tất cả các partition có trên “Drive 0” để làm gì? Điều này liên quan đến các thiết lập có trong Trình quản lý phần cứng (hay thường được gọi là BIOS) về chế độ hoạt động của ổ cứng trong máy tính là Không quan trọng bảo mật (gọi là Legacy Mode) và Xem trọng bảo mật (gọi là UEFI Mode, chế độ này xuất hiện nhiều trong các máy tính sản xuất khoảng 5 năm trở lại đây). Nếu là UEFI Mode thì không cho phép bạn cài đặt đè lên bất kỳ partition nào của Hệ điều hành cũ trên ổ đĩa cứng đó, nhưng nếu bạn xóa toàn toàn bộ partition thì bạn có thể cài Win 10 lên ổ đĩa cứng này.
Những lưu ý sau khi cài đặt Windows 10
Nếu Máy tính của bạn lúc xuất xưởng đã được cài Win 10 thì lúc này Win 10 sẽ tự động kích hoạt product key đi theo máy và ấn bản lúc này sẽ như khi máy xuất xưởng dù cho bạn có chọn ấn bản Win 10 khác ở Bước 5. Nếu máy tính của bạn chọn giải pháp upgrade từ phiên bản Windows 7 SP1 trở đi thì nó sẽ tự động kích hoạt bản quyền cho ấn bản Win 10 tương ứng sau khi upgrade. Nếu bạn cài Win 10 hoàn toàn mới và có sẵn product key thì hãy kích hoạt lúc này bằng cách mở Settings trong Win 10 lên để nhập mã kích hoạt từ product key mà bạn có. Sau khi, Win 10 đã được kích hoạt, hãy tiến hành việc update trong Settings để cài đặt các trình điều khiển thiết bị phần cứng (Driver) có trong máy tính. Nếu thiếu thì bạn có thể sử dụng các thư mục “Setup” hoặc “Driver” mà trước đó đã được copy ra nơi khác (nhưng thường thì rất ít phải sử dụng đến do Win 10 có cả một kho driver đồ sộ online của gần như tất cả các thiết bị phần cứng của các hãng trên thế giới rồi). Cuối cùng, bạn hãy cài lại các phần mềm mình thường sử dụng cho công việc hàng ngày. Tôi xin gợi ý một số phần mềm nên cài đặt thêm trên máy sau khi cài đặt xong Win 10, như sau:- Phần mềm văn phòng, vd: Microsoft Office, OpenOffice, …
- Phần mềm hỗ trợ gõ Tiếng Việt, vd: Unikey, VietKey, …
- Phần mềm hỗ trợ xem các tập tin PDF, vd: Adobe Reader, Foxit Reader, …
- Các bộ font hỗ trợ Tiếng Việt, vd: VNI, ABC, TCVN, …
- Các trình duyệt web, vd: Google Chrome, FireFox, …
- Phần mềm nén và giải nén, vd: 7-zip, WinZip, WinRAR, …
- Các phần mềm chat, vd: Zalo, Viber, FB Messenger, …
- …
Cài đặt Windows 10 từ ổ cứng
Nếu máy tính của bạn đang sử dụng Windows có bản quyền hợp pháp (không phải là bản quyền do sử dụng các phần mềm crack) và bạn đang rất gấp, cũng như không thể có được ổ đĩa DVD hoặc USB FlashDrive thì đây là cách cứu cánh duy nhất của bạn. Tuy nhiên, cách làm này không được khuyến khích sử dụng cho người dùng không phải là dân IT và chưa có kiến thức kỹ thuật nhất định về hệ điều hành Windows. Thậm chí, ngay cả dân IT lâu năm cũng không đảm bảo cách làm này sẽ thành công 100%, vì nó còn bị ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố khách quan mà khó có thể lường hết được. Đồng thời, nếu Windows bạn sử dụng đang có bản quyền hợp pháp thì khi thực hiện xong cách cài đặt này, bạn sẽ bị mất đi bản quyền hợp pháp của Windows trước đây. Nói vậy thôi, nhưng chúng ta cứ hãy thực hiện “em yêu khoa học” để cùng hiểu thêm một cách cài Win 10 từ ổ cứng đầy mạo hiểm này. Các yêu cầu phải có trước khi cài Win 10 từ ổ cứng:- Windows bạn đang sử dụng phải là có bản quyền hợp pháp (không phải là do crack). Vì khi tiến hành, Windows sẽ ở trong môi trường giống Chế độ An toàn (Safe Mode) nên các phần mềm crack không thể chạy các dịch vụ (service) của nó để tạo bản quyền cho Windows. Khi Windows kiểm tra thấy máy không có bản quyền sẽ tự động thông báo và dừng việc cài đặt này lại
- Sao lưu toàn bộ dữ liệu đang có trên máy tính của bạn qua một nơi khác để không bị mất nếu vô tình quá trình cài Win 10 xóa mất dữ liệu của bạn.
- Copy toàn bộ thư mục trình điều khiển thiết bị (Driver) trên máy ra ngoài để có thể tận dụng lại sau khi cài đặt xong Win 10 (thường thì các thư mục này sẽ nằm ở ngoài cùng ổ đĩa C: với tên là “Setup” hoặc “Driver”).
- Nếu máy tính có gắn cáp mạng thì hãy rút ra cho đến khi Win 10 cài đặt xong.
Cài đặt Windows 7
Tương tự như cách cài Win 10 ở trên (phần “Hướng dẫn cài đặt Windows 10”) thì khi so với Win 7 sẽ có số bước cũng như các màn hình cài đặt ở các bước sẽ có đôi chút khác nhau. Nếu bạn có thể đọc hiểu được Tiếng Anh cơ bản thì cài Win 7 không phải là vấn đề gì khó.Cài đặt Windows 7 bằng USB FlashDrive
Cách cài Win 7 bằng USB cũng tương tự như Win 10, bằng cách sử dụng phần mềm “Windows 7 USB/DVD Download Tool” (Xem phần “Cài đặt Windows 10 bằng USB FlashDrive” ở trên).