Photo: Victor Phùng
Cũng bình thường khi bạn treo những avatar rực màu đỏ. Cũng bình thường khi bạn nổi nóng. Cũng bình thường khi bạn nói sẵn sàng cầm súng ra trận. Truyền thông như chỉ còn tràn ngập căng thẳng từ vụ giàn khoan Trung Quốc; Việt Nam đang bị đe dọa, dường như tổ quốc lâm nguy. Cũng bình thường khi bạn yêu nước vào những ngày này.
Bởi đó là lẽ đương nhiên. Bạn thử nghĩ xem, có dân tộc nào lại không như thế khi tổ quốc bị đe dọa? Dùng từ dân tộc ở đây cũng không hoàn toàn chính xác, vì Việt Nam có tới hơn 50 dân tộc chung một đất nước. Người Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, Anh, Pháp, Đức, Mỹ, Nhật… họ cũng sẽ nổi nóng và nói sẵn sàng cầm súng ra trận nếu gặp hoàn cảnh tương tự.
Ý tôi không phải là chúng ta nói giỏi hơn làm. Điều này phải thực tế mới chứng minh được. Tôi muốn nói là, nếu chỉ vào những ngày này, khi tổ quốc bị đe dọa, mới thấy rõ tinh thần yêu nước của chúng ta, thì đó không phải là một điều đáng tự hào đâu. Đó là một điều đáng hổ thẹn. Khi đất nước không có vẻ gì nguy khốn, chúng ta đã không thấy được lòng yêu nước của nhau.
Một quốc dân đích thực là một quốc dân biết yêu nước trong thời bình - bởi vì điều này không dễ dàng, khi chúng ta yêu nước mà không bị kích động bởi sự tồn vong, bom đạn. Ta khâm phục những quốc dân yêu nước trong đời sống bình yên hàng ngày. Họ sống văn minh, làm sạch và rạng sáng văn hóa, đóng góp cho đời sống kinh tế và biết giữ thể diện cho đất nước. Đó là lý do vì sao chúng ta khâm phục người Nhật.
Tôi có đọc ở đâu đó rằng: Thể diện của quốc gia cũng là thể diện của mỗi người dân, nhưng thể diện của mỗi người dân cũng là thể diện của quốc gia. Chúng ta mới chỉ làm được vế đầu tiên. Vế thứ hai khó hơn nhiều, và dường như không nhiều người Việt Nam thực hiện được.
Phần đông chúng ta, trong đời sống bình yên, không quan tâm đến những biến động của đất nước. Ăn chơi, nhậu nhẹt, lo toan đời sống. Chúng ta hầu như không có một ý thức hành động vì văn hóa, kinh tế và chính trị của đất nước. Chúng ta có bao giờ làm điều gì đó có thể khiến đất nước văn minh hơn? Chúng ta có bao giờ làm việc, không chỉ với mục đích nhận lương, mà còn muốn đóng góp vào sự giàu mạnh của quốc gia? Chúng ta có bao giờ quan tâm điều gì đang xảy ra ở tầm vĩ mô, trong vấn đề đối ngoại? Và ta có bao giờ tìm hiểu xem điều gì đang thực sự diễn ra? Nếu bạn làm được những điều đó, bạn mới thực sự yêu nước theo nghĩa cao đẹp nhất của từ này.
Bạn có nghĩ rằng, hình ảnh của mình chính là hình ảnh đất nước mình?
Tôi nghi ngờ thứ lòng yêu nước bản năng, chỉ xuất hiện khi chiến tranh bước tới. Tôi nghi ngờ lòng yêu nước mà cả tôi và bạn đang chia sẻ ngày hôm nay. Thứ tình cảm ấy, thực sự rất cần thiết, nhưng bản năng và đầy cảm xúc. Chúng ta còn cần nhiều hơn thế. Chúng ta cần yêu nước lý trí hơn, trong thời bình.
Tôi tin là chiến tranh sẽ không thật sự xảy ra trong thời gian này. Không sớm thì muộn chúng ta sẽ lại quay trở về tình trạng “bình yên nóng” như trước đây. Mong sao khi đó chúng ta vẫn còn biết yêu nước, không phải bằng lời nói, mà bằng hành động.
Và bạn, bạn có tin rằng, chính vì lãng quên đất nước trong lúc bình yên, mà ta phải đương đầu với tình thế khó khăn hôm nay? Ta không yêu nước trong thời bình, dẫn đến đất nước kém cỏi, không đủ uy thế và lực lượng để khiến họ phải kiêng nể hơn? Ta quá thờ ơ với đất nước nên họ tưởng rằng ta hèn nhát? Sự thật là chúng ta không khá hơn họ trong bất kỳ điểm nào. Chúng ta kém Trung Quốc hoàn toàn. Chỉ có một bầu máu nóng thôi không đủ.
Người Việt Nam chúng ta có thể khôn ngoan ở điểm nào đó khác, nhưng thường không giỏi làm kinh tế, thường sống thiếu văn minh. Đó chính là không yêu nước. Chúng ta phải tỉnh lại trước khi quá muộn. Cũng như Trung Quốc cần phải tỉnh lại trước khi hiện thực nghiện ngã phá vỡ giấc mơ của họ. Họ quá cô đơn trên địa cầu này.
Tôi thấy ngạc nhiên vì rất nhiều người chỉ đến giờ mới thật sự chú ý tới đất nước. Nhưng đây không phải là vấn đề lớn nhất liên quan đến Trung Quốc. Năm 74, chúng ta đã mất Hoàng Sa. Năm 79, chúng ta có một cuộc chiến tranh biên giới. Giàn khoan dầu này cũng chỉ là phần tiếp theo trong những diễn biến chấn động những năm gần đây.
Chính quyền Việt Nam đã cố gắng cư xử với Trung Quốc như những người anh em, bất chấp việc họ nhiều lần hành động quá đáng với chúng ta. Nhưng họ lại không coi Việt Nam là anh em. Họ hiểu lầm sự mềm mỏng và thiện ý của Việt Nam thành sự hèn nhát?
Con cừu không thể trách con sói tấn công mình. Ăn thịt cừu vốn là bản năng của sói. Cừu phải trách mình đã không cẩn trọng và thông minh hơn. Cũng như vậy, không nên trách Trung Quốc. Mà hãy tự trách chúng ta đã không làm cho đất nước hùng mạnh hơn, trong những hoàn cảnh bình yên. Tiên trách kỷ, hậu trách nhân.
Vũ Kenzo
