I. Tác giả văn bản Thần Trụ Trời
- Tác giả là dân gian, được Nguyễn Đổng Chi đề cập trong “Lược khảo về thần thoại Việt Nam”.
II. Khám phá tác phẩm Thần Trụ Trời
- Thể loại: Thần thoại suy nguyên
- Tóm tắt:
“Thần Trụ Trời” là truyện thần thoại cổ xưa giải thích nguồn gốc trời đất, biển cả, núi sông. Khi vạn vật chưa hình thành, đất trời còn hòa quyện trong màn đêm vô định. Một vị thần khổng lồ đã ra đời, với sức mạnh phi thường dựng cột chống trời, phân chia trời đất, để lại dấu tích muôn đời. Câu chuyện thấm đẫm trí tưởng tượng phong phú và niềm tin tâm linh sâu sắc.
- Phương thức biểu đạt: Tự sự
- Bố cục:
- Phần 1: Sự xuất hiện kỳ ảo của thần Trụ Trời
- Phần 2: Giải thích sự hình thành trời đất
- Phần 3: Nguồn gốc núi Thạch Môn
- Giá trị nội dung:
Lý giải thế giới qua lăng kính tâm linh, thần thoại
- Giá trị nghệ thuật:
- Dẫn dắt bằng những hình ảnh kỳ ảo, sinh động.
III. Phân tích chi tiết tác phẩm
- Bối cảnh thần Trụ Trời xuất hiện:
- Trong cảnh hỗn mang, tối tăm, vị thần to lớn bước qua các đỉnh núi, gợi mở không gian thần thoại sống động.
- Quá trình dựng cột phân chia trời đất:
- Dùng đầu đội trời, tay đắp cột. Cột càng cao, trời càng được nâng lên.
=> Trời đất được phân tách, mở ra vũ trụ có trật tự, đường chân trời hình thành.
- Khi trời đất ổn định, thần phá cột, đất đá bay tứ tung, tạo nên núi non, biển cả. Mặt đất từ đó gồ ghề, nhấp nhô như ngày nay.
- Núi Thạch Môn ra đời:
- Di tích núi Thạch Môn là minh chứng cho câu chuyện huyền thoại, sống mãi trong ký ức dân gian.
TRƯỚC KHI ĐỌC
Câu hỏi: Bạn biết những truyền thuyết nào? Hãy chia sẻ cùng nhóm.
Gợi ý trả lời: Các truyền thuyết như Thánh Gióng, Sơn Tinh - Thủy Tinh, Thạch Sanh, Lạc Long Quân - Âu Cơ là những câu chuyện đặc sắc trong kho tàng thần thoại Việt Nam.
ĐỌC VĂN BẢN
Câu 1: Hình dung về thần Trụ Trời?
- Một vị thần khổng lồ, bước chân vượt núi non, thần thoại hóa quá trình tạo dựng thế giới.
Câu 2: Sự thay đổi của trời đất sau khi có cột chống trời?
- Trời đất được tách biệt rõ ràng: đất phẳng như mâm vuông, trời trùm lên như bát úp, hình thành đường chân trời.
Câu 3: Nhận xét về kết thúc truyện?
- Kết thúc mở bằng câu hát dân gian, gợi nhắc văn hóa truyền khẩu và hình ảnh các vị thần khác, duy trì bản sắc dân tộc.
B. Bài tập và hướng dẫn giải
SAU KHI ĐỌC
Câu 1: Không gian và thời gian trong truyện?
- Không gian: Hỗn độn, tối tăm, trời đất chưa phân chia, sau đó là bầu trời cao rộng, đất nhấp nhô. - Thời gian: Khởi nguyên vũ trụ, từ hỗn mang đến khi thế giới có hình dạng như ngày nay.
Câu 2: Dấu hiệu nhận biết Thần Trụ Trời là truyện thần thoại?
- Nhân vật thần linh; yếu tố kỳ ảo; liên hệ hiện tượng thiên nhiên qua tưởng tượng dân gian.
Câu 3: Tóm tắt quá trình tạo lập trời đất và nhận xét về thần Trụ Trời?
- Thần xuất hiện, dựng cột, phân chia trời đất, tạo nên hình hài thế giới. Vị thần mang sức mạnh phi thường, biểu tượng cho trí tưởng tượng và niềm tin của con người cổ đại.
Câu 4: Nội dung bao quát của truyện?
- Giải thích nguồn gốc trời đất qua thần thoại, phản ánh tâm thức dân gian về thế giới tự nhiên.
Câu 5: Nhận xét cách lý giải tạo lập thế giới và tính phù hợp ngày nay?
- Cách lý giải đầy màu sắc huyền thoại, dù không còn phù hợp với khoa học hiện đại nhưng vẫn giữ giá trị văn hóa sâu sắc.
Câu 6: Liên hệ truyền thuyết Bánh Chưng Bánh Dày?
- Truyền thuyết về Lang Liêu làm bánh tượng trưng trời đất với hình tròn và vuông, tương đồng với hình ảnh trời đất trong Thần Trụ Trời: trời như bát úp, đất như mâm vuông. Cả hai đều phản ánh tư duy vũ trụ học dân gian Việt Nam.