I. Tác giả
- Hữu Thỉnh sinh năm 1942 tại Vĩnh Phúc.
- Phong cách nghệ thuật của ông là sự sâu lắng, thiết tha, gắn bó mật thiết với quê hương, đất nước.
- Các tác phẩm tiêu biểu: Đường tới thành phố (1979), Thương lượng với thời gian (2005), Tiếng hát trong rừng (2015).
II. Tác phẩm "Sang thu"
- Thể loại: Thơ năm chữ.
- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác năm 1977, in trong tập thơ Từ chiến hào tới thành phố.
- Phương pháp biểu đạt: Miêu tả và biểu cảm.
- Tóm tắt: "Sang thu" ghi lại khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu, vẽ nên bức tranh thiên nhiên miền quê thanh bình, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc cùng những suy ngẫm về cuộc đời.
- Bố cục:
- Khổ 1: Những tín hiệu báo mùa chuyển giao.
- Khổ 2: Bức tranh thiên nhiên mùa thu dịu dàng.
- Khổ 3: Suy tư, chiêm nghiệm của nhà thơ.
- Giá trị nội dung: Bộc lộ cảm xúc tinh tế trước khoảnh khắc giao mùa và những chiêm nghiệm sâu sắc về chân lý cuộc sống.
- Giá trị nghệ thuật: Thể thơ năm chữ giản dị, ngôn từ trong sáng, hình ảnh sinh động, tạo cảm xúc mạnh mẽ.
III. Tìm hiểu chi tiết
- Bức tranh mùa thu:
- Tác giả khắc họa cảnh sắc giao mùa qua các giác quan: hương ổi, gió se, sương mỏng nhẹ, sự chuyển động chậm rãi của thiên nhiên.
- Những hình ảnh như "sương chùng chình", "sông dềnh dàng", "chim vội vã", "mây vắt nửa mình" làm nên bức tranh mùa thu trầm mặc, dịu dàng.
- Mùa thu vẫn còn ánh nắng ấm áp, những cơn mưa đã vơi dần, tất cả tạo nên khung cảnh thanh bình, yên ả.
- Chân lý cuộc đời:
- Hình ảnh "sấm" biểu trưng cho cả thiên nhiên lẫn thử thách đời người.
- "Hàng cây đứng tuổi" tượng trưng cho sự bền bỉ, trải nghiệm và sức chịu đựng qua thời gian.
- Nhà thơ suy ngẫm về cuộc đời với những khó khăn, thử thách đã qua, không còn gây bất ngờ hay sợ hãi.
Chuẩn bị đọc (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)
Phương pháp giải: Quan sát, cảm nhận thiên nhiên lúc giao mùa để chia sẻ.
Lời giải chi tiết: Nhận thấy rõ các dấu hiệu chuyển mùa như không khí mát mẻ, đêm se lạnh, hoa cúc nở rộ, sen úa tàn, những hạt mưa xuân nhẹ nhàng, chồi non xanh tươi. Tâm trạng vừa háo hức chờ đợi, vừa chút tiếc nuối mùa cũ.
Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1: Đọc kỹ để hiểu nội dung và chú ý từ ngữ đặc sắc.
Giải thích: Từ "vắt" diễn tả trạng thái lơ lửng của đám mây như cây cầu nối giữa mùa hạ và thu, tượng trưng cho sự chuyển giao tinh tế, vương vấn và đón nhận.
Câu 2: Phân tích các từ như "chùng chình", "dềnh dàng", "vắt nửa mình", "vơi dần" để thấy sự chậm rãi, thong thả, sự lưu luyến mùa hạ và đón nhận mùa thu.
Câu 3: Phân tích nhịp điệu và gieo vần thơ năm chữ giúp tạo liên kết mạch lạc và nhạc điệu uyển chuyển.
Câu 4: Bài thơ thể hiện cảm nhận tinh tế về thiên nhiên và suy ngẫm về thời gian, nhắn gửi thông điệp trân trọng từng khoảnh khắc và món quà thiên nhiên ban tặng.
Câu 5: Nhan đề "Sang thu" thể hiện chính xác khoảnh khắc chuyển giao mùa, không thể thay thế bằng "Thu" hay "Mùa thu" vì bài thơ tập trung mô tả sự giao hòa giữa hai mùa.
Câu 6: Tác giả quan sát thiên nhiên bằng nhiều giác quan, thể hiện hồn thơ nhạy cảm, yêu thiên nhiên tha thiết.
Câu 7: Từ "vắt" được chọn để miêu tả sự lơ lửng, kết nối mùa cũ và mùa mới; từ "phả" thể hiện sự lan tỏa nhẹ nhàng và chủ động của hương ổi trong không gian.